چکیده:
ظهور داعش در منطقه خاورمیانه و در سرزمینهای همجوار ایران و حمایت بعضی از کشورهای منطقه و قدرتهای فرامنطقهای از این جریان، چالشها و تغییرهایی عمیق را در معادلات منطقهای ایجادکردهاست. گرچه ایران بهعنوان یک کنشگر منطقهای عمده، درنتیجه ظهور داعش با چالشهایی عمده روبهرو شد، درعینحال فرصتهایی جدید نیز در اختیار جمهوری اسلامی قرارگرفت. ایران بهعنوان نماینده اسلامِ غیرخشونتورز با ظهور این گروه تروریستی، با چالشهایی در عرصههای مختلف گفتمانی، امنیتی و سیاسی روبهرو شدهاست؛ درعینحال، فرصتهایی مناسب نیز به دلیل فعالیتهای این گروه برای معرفی اسلامِ خشونتپرهیز پیشآمدهاست. پژوهش حاضر، تلاشی است برای یافتن پاسخ این پرسش که «ظهور داعش، جمهوری اسلامی ایران را با چه چالشها و فرصتهایی روبهروساختهاست؟»؛ دادههای لازم به روش کتابخانهای، گردآوری و بهعنوان مطالعهای موردی به شیوه توصیفی- تحلیلی واکاویشد. یافتههای تحقیق نشانمیدهند که تهدیدهای داعش با تغییر در معادلات منطقهای برای ایران در حوزههای گفتمانی، امنیتی و ایدئولوژیک، برجسته است؛ درعینحال، فرصتهای ظهور داعش برای ایران عبارتاند از: تمایز میان اسلام خشونتورز و اسلام خشونتپرهیز، آشکارشدن ماهیت ضدتروریستی ایران برای جهان، برجستهشدن قدرت منطقهای و تأثیرگذاری ایران در منطقه.
خلاصه ماشینی:
(پولی حادثه 11 سپتامبر 2001 باعث شد تا آمریکا حدود یک دهه پس از پایان جنگ شوروی و افغانستان، به متحدان دیرین خود به بهانه مبارزه با تروریسم و افراطگرایی حملهکند؛ این جنگ نیز مانند جنگ شوروی و افغانستان، موجب افراطیترشدن گروههای جهادی شد؛ علاوهبراین، آمریکا باردیگر در سال 2003 به عراق حملهکرد و صدام حسین را از قدرت برکنارساخت؛ با سرنگونی صدام از قدرت و ازمیانرفتن فضای سنگین ترور و وحشتی که بعثیها در عراق حاکمکردهبودند، شرایطی مناسب برای فعالیت گروههای جهادی در این کشور، فراهم شد اما اکنون، دیگر جهاد آنها جهاد ضد کمونیستهای بیدین یا غربیها نبود بلکه مبارزه گروههای نوظهور خشونتورز با عنوان آنچه بهاصطلاح «جهاد» اعلامشد، به مسلمانستیزی و تکفیر مسلمانان تبدیلشد (زارعی، 1394: 165)؛ این تحول راهبردی، بهشدت برای غربیها و رژیم صهیونیستی، مطلوب بود، زیرا از تکفیریها در جهت رسیدن به اهداف استکباری خود و ضربهزدن به گفتمان رقیب، یعنی اسلام سیاسی بهرهگرفتند؛ این روند در سال 2014 به مرحلهای جدید واردشد و گروه موسوم به «داعش» شکلگرفت.
هدف از همزیستی مسالمتآمیز، تقویت، توسعه و تثبیت منافع ملی جمهوری اسلامی ایران در جهت توسعه سیاسی- اقتصادی و صلح و امنیت منطقهای است؛ درواقع، ایران در جهت کاهش تهدیدهای امنیتی ناشی از محیط پیرامونی و بهمنظور کمک به بهبود امنیت منطقهای، رویکرد امنیتسازی مبتنیبر همکاری و مشارکت با سایر بازیگران منطقهای را درپیشگرفتهاست؛ در این چارچوب، کمک به شکلگیری دولتهای قدرتمند برای مدیریت منازعات و بیثباتیهای درونی، اهمیتی اساسی دارد، زیرا رژیم صهیونیستی بهدنبال تضعیف دولتهای بزرگ و مقتدر در خاورمیانه است و ترجیحمیدهد که کشورهای منطقه، تمام توان خود را برای مبارزه با یکدیگر صرفکنند تا خطری، متوجه تلآویو نشود.