چکیده:
بررسی نقش مراکز علمی مناطق کردنشین در پیشبرد علوم لغوی وادبی در حوزة ادبیات تطبیقی مکتب فرانسه میگنجد زیرا مراکز علمی یکی از اقوام ایرانی در ادبیات ملتی دیگر تاثیرگذار بودهاست. در دورة عباسی (656-132هـ.ق) که علوم عربی وادبی بیش از هر دورة دیگری شکوفا شد با در نظر گرفتن مقتضیات وبستر سیاسی ودینی مناسب، نقش مراکز علمی مناطق کردنشین دیار ربیعه «موصل، هکاری، نصیبین، سنجار، رأس العین، اربل و جزیره ابن عمر» که جزء منطقة جزیره میباشد، در پیشبرد علوم ادبی ولغوی وشاخههای آن چون صرف ونحو، بلاغت ونقد و ...برجسته است. این نوشتار با رویکرد توصیفی- تحلیلی در صدد تبیین نقش سازنده وجایگاه حقیقی این مراکز در اعتلای علوم لغوی وادبی در عصر عباسیان است ویافتههای آن حاکی از این است این مناطق با پرورش اندیشمندان وادیبانی چون موصلیها، اربلیها و جزریها که با تالیفات ارزندة خود، منشأ تحولات شگرف شدند، در پیشرفت علوم عربی وادبی نقش به سزایی ایفا نمودند.
خلاصه ماشینی:
ق ) که علوم عربی و ادبی بیش از هر دورة دیگری شکوفا شد، با در نظر گرفتن مقتضیات و بستر سیاسی و دینی مناسب ، نقش مراکز علمی مناطق کردنشین دیار ربیعه «موصل ، هکاری، نصیبین ، سنجار، رأس العین ، اربل و جزیره ابن عمر» که جزء منطقۀ جزیره است ، در پیشبرد علوم ادبی و لغوی و شاخه های آن ، چون صرف و نحو، بلاغت و نقد و ...
از جملۀ این مراکز، میتوان به مراکز علمی و ادبی منطقۀ کردنشین «دیارربیعه »، یعنی «موصل ، هکاری، نصیبین ، سنجار، رأس العین ، اربل و جزیره ابن عمر»، اشاره نمود که با تقدیم ادیبان برجسته در شاخه های مختلف علوم و ادب عربی، در پیشبرد زبان و ادب عربی تأثیرگذار شدند.
١-١-پیشینۀ تحقیق لازم به ذکر است که برخی کتاب های تاریخی وجغرافیایی، مانند «معجم البلدان » وتاریخ ادبیات هایی، چون «وفیات الاعیان »، «معجم الاباء»، «الاعلام »، «تاریخ مشاهیر کرد» و «اعلام الکرد»، مطالبی را در مورد این مراکز و اندیشمندان آن ذکر نموده اند و نیز تعدادی از پایان نامه ها و مقالات ، گوشه ای از فعالیت های ادیبان این مناطق را در ضمن مطالبی دیگر، به تصویر کشیده اند که میتوان به مقالۀ «ابن اثیر، ضیاءالدین » محمدعلی لسانی فشارکی و مقالۀ «این جنی» ابو محمد وکیلی و...
(ابن حوقل ، ١٩٩٢: ٢٠٠) این شهر از قدیم الایام ، مهد تمدن و فرهنگ بوده و در زمان عباسیان ، همچنان رونق علمی و ادبی خود را حفظ نموده و با تقدیم دانشمندان و ادیبان بزرگ ، دین خود را نسبت به زبان و ادب عربی به خوبی ادا کرده است .