چکیده:
این مقاله بررسی و مقایسه سبک شناسانه تشبیهات شاهنامه فردوسی و گرشاسپنامه اسدی طوسی از لحاظ ادبی و فکری است. رویکرد تحقیق توام با نگاهی جامعه شناسانه است که به ناچار با مسائلی درگیر شده که مربوط به حوزه های زیبایی شناسی، روانکاوی اجتماعی و فرهنگ عامه است. این تحقیق بزرگترین عامل تمایز و برتری تشبیهات فردوسی را نسبت به تشبیهات اسدی طوسی تناسب و تعادل آنها میداند که باعث ایجاد تناسب فرم با محتوی و نوع ادبی و انسجام در کلیّت، مجموعه ها و واحدهای تشبیه در شاهنامه همچنین همخوانی و هماهنگی آن تشبیهات با ذائقه و تصورات عموم ایرانیان در قرون متمادی شده است. نتیجه این تحقیق میتواند به عنوان یکی از پاسخهایی علمی مطرح شود در جواب این سوال که علت برتری و محبوبیت شاهنامه نسبت به سایر حماسه های ملّی و بطور اخص گرشاسپنامه چیست.
خلاصه ماشینی:
فردوسـی آورده اسـت : جهـان پـر زاغ (شـاهنامه ،ج ١ :ص ٢٦ ) (شـاهنامه ،ج ١ :ص ٤١ )، جهان دریا (شـاهنامه ،ج ١ :ص ١٩ )، جهـان بـاغ بهـار ، جهان نیلگون (شـاهنامه ،ج ١ :ص ٤٣ )، جهان عروس / چشم خروس (شـاهنامه ،ج ١ :ص ١٩ )اسـدی این تشبیهات دارد:جهان سرای دو در (گرشاسبنامه :ص ٦)، جهـان خـوان (گرشاسـبنامه :ص ٦) از میان تشبیهات فردوسی نخستین و آخرین اندکی بحث انگیزند.
(گرشاسبنامه : ص١٥) پری و دیو) اسدی طوسی معادل فارسی فرشته یعنی پری را بصورت مشـبه بـه دختـر آورده است دختر پری در حالیکه فردوسی تشبیه کودک پری (شـاهنامه ،ج ٣: ص ١٣) دارد و برای دختـر ایـن تشـبیهات را آورده اسـت دختـر بهشـت ، دختـر بهشـت بـرین (شاهنامه ،ج ٣: ص ٢٠) دختر ماه ) البته فردوسی تشبیه سروش پری پلنگینه پوش هم دارد.
در عوض فردوسی تشبیه موی کافور (شاهنامه ،ج ١ : ص ٧١) دارد کـه از این دیدگاه تشبیهی بجاست چون موی واقعا جسمی است که اگر لایـه ای از آن بسـازیم آنسوی آن دیده نمی شود اما تشبیه چرخ کافور (شـاهنامه ،ج ٣: ص ٥٥) فردوسـی واقعـا همـان عیب تشبیه روز کافور اسدی طوسی را دارد.
اما اسدی نگاهی محدودتر و تک بعدی دارد روز را به کافور تشبیه میکند البته فردوسی گاهی مواقع مانند مورد چرخ کـافور مثـل اسـدی عمل کرده است .