چکیده:
میرزا مهدی اصفهانی، مؤسس مکتب معارف خراسان، موسوم به «تفکیک»، علاوه بر دارا بودن اجتهاد مطلق و تبحر در علوم عقلی، یکی از قرآنپژوهان معاصر نیز به حساب میآید. دلیل این مدعا وجود آثاری از ایشان در حوزۀ قرآن همچون معارف القرآن، رسالۀ شاهزاده افسر، رسالة فی وجه اعجاز کلام الله المجید و ... است. وی دیدگاههای معارفی خود را بر آیات و روایات بنا نهاد و همین گرایش به نقل، سبب شده وی را که نخستین مروج مکتب اصولی میرزای نائینی در ایران است، در جرگۀ اخباریان به شمار آورند. اخباریان، اصول فقه را متخذ از عامه دانسته و آن را روشی برای رهیافت به معارف قرآنی نمیدانند. همچنین برخی اخباریان قائل به حجیت نصوص نبوده و ظواهر قرآن کریم را نیز حتی بعد از فحص از قرائن منفصله حجّت نمیشمارند ولی میرزای اصفهانی قائل به حجیت آن است. لذا دیدگاه وی در فهم قرآن کریم تفاوت بنیادینی با دیدگاه اخباریان دارد و نمیتوان وی را از اخباریان به شمار آورد. در این مقاله دیدگاه وی دربارۀ جایگاه حدیث در فهم قرآن به تفصیل با رویکرد اخباریان تطبیق داده شده و وجوه تفاوت آن بیان شده است.
خلاصه ماشینی:
همچنین برخی اخباریان قائل به حجیت نصوص نبوده و ظواهر قرآن کریم را نیز حتی بعد از فحص از قرائن منفصله حجت نمی شمارند ولی میرزای اصفهانی قائل به حجیت آن است .
٣» [١٩، ص٢] در بیانی دیگر وی رسما موضع خود را در برابر اصول و علمای اصولی بیان می دارد و بعد از تعریف و تمجید بسیار نسبت به علمای سلف مانند شیخ طوسی ، شیخ مفید، سید مرتضی ، علامه حلی و شهیدین ، ایشان را منزه از آنچه برخی اخباریان به ایشان نسبت داده اند می خواند و در نهایت خود را پیرو شیخ انصاری معرفی می کند و می نویسد: «علو ساحت مقدس فقهای ما ـ رضوان لله علیهم ـ از این توهمات فاسد را، شیخ مشایخ عظام ، شیخ اعظم و اعلم ، خاتم فقیهان و مجتهدان ، کامل ترین علمای ربانی و راسخان در دین ، کسی که ریاست امامیه در علم و عمل و زهد و ورع به او ختم شد، فخر شیعه و ذخیرٔە شریعت ، حاج شیخ مرتضی انصاری ـ قدس لله روحه الشریف ـ روشن کرد.
١» [١، ص٢٥٤ و ٢٥٥] مولی امین استرآبادی در این عبارت راه فهم آیات قرآن کریم اعم از نص و ظاهر را منحصر در کلام اهل بیت (ع ) دانسته است و هیچ دلیل قطعی و اجازه ای برای رجوع به غیر سنت از جمله قرآن قائل نیست .
٦. برخی شواهد استناد میرزا به آیات فاقد روایت همانطور که بیان شد، میرزای اصفهانی بر خلاف اخباریان در نصوص قرآن کریم و در ظواهری که احتمال وجود قرینۀ منفصل در آن موهون گردد، قائل به حجیت است .