چکیده:
مدایح منظوم امام رضا(ع) گستره وسیعی در ادبیات فارسی دارد. عواملی نظیر زندگانی متفاوت ایشان و مدفون شدن این امام شهید و غریب در خاک ایران، شاخصیّتی ممتاز به ایشان، مشهد مطهّر و زیارت آن حضرت(ع)، بهخصوص نزد شیعیان ایران بخشیده است. در زمان متمرکز شدن حضور، و حاکمیّت سیاسی شیعه در ایران (دوره صفوی)، که همزمان با درخشش سبک هندی در ادبیّات فارسی است، مدایح رضوی نمود چشمگیری پیدا کرد، به گونهای که کمتر دیوانی از شاعران این سبک، چه در ایران و چه در خارج از ایران (نظیر هند) هست که مدح و منقبت رضوی در آن یافت نشود. سبک هندی، سبک مضمونسازی، خیالبندی و تشبیه است، و مدایح رضوی سبک هندی با مضامین بکر و عالی، نمایاننده باورها، عواطف، آرمانها، معرفت و ارادت مردمان آن دوران است. این نوشتار، نگاهی به منتخب مضامین وصفی مدایح امام رضا(ع) و مشهد رضوی، از میان تراث ادبی و برخی نسخ خطی دیوانهای چاپ نشده سبک هندی است.
خلاصه ماشینی:
در زمان متمرکز شدن حضور، و حاکمیت سیاسی شیعه در ایران(دورۀ صفوی)، که همزمان با درخشش سبکهندی در ادبیات فارسیست، مدایح رضوی نمود چشمگیری پیدا کرد، به گونهای که کمتر دیوانی از شاعران این سبک، چه در ایران و چه در خارج از ایران(نظیر هند) هست که مدح و منقبت رضوی در آن یافت نشود، سبکهندی، سبک مضمونسازی، خیالبندی و تشبیه است، و مدایح رضوی سبکهندی با مضامین بکر و عالی، نمایانندۀ باورها، عواطف، آرمانها، معرفت و ارادت مردمان آن دوران است.
» شاخصیت امام رضا (ع) و مشهد رضوی آمدن امامرضا (ع) از حجاز به ایران، قضیۀ ولایتعهدی ایشان، نوع برخوردهای ایشان با مأمونعباسی و دستگاه خلافت، غربت و تحمل مصائب و مکاره دوستنمایان دشمن و سرانجام شهادت مظلومانۀ ایشان، و مدفون شدن آن بزرگوار در خاک طوس خراسان (مکانی به غیر از دو موضع شاخص مدافن معصومین (ع)، یعنی مدینه و عراقعرب) ، شاخصیتی آشکار به آن امامهمام (ع) و مشهد مطهر ایشان، به خصوص در میان شیعیان ایران بخشیده است.
این شاخصیت به خصوص در زمان متمرکز شدن حضور و حاکمیت سیاسی شیعه در ایران(دورۀ صفوی)، که همزمان با درخشش سبکهندی در ادبیات فارسی است، نمود بیشتری پیدا کرد.
طغائی کمرهای، علینقی بن محمدهاشم، دیوان نقی کمرهای کاشانی، (ایران، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی)، 9170، بی تا، (فهرست مختصر نسخههای خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، 372) ظهوری ترشیزی، نورالدین محمد، کلیات ظهوری ترشیزی، (ایران، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی)، 14041، بیتا، (فهرست نسخههای خطی کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، 38، 62) قدسی مشهدی، محمدجان، دیوان حاجی محمدجان قدسی مشهدی، بهتصحیح محمد قهرمان، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، اول، 1375ش.