چکیده:
نهضت مشروطیت تنها یک رویداد سیاسی-اجتماعی تلقی نمی شود. تاثیرات این نهضت بر شعر و موسیقی عصرقاجار در قالب تصنیف ها و اشعار میهنی و نقد اجتماعی بر جا مانده است. نقاشی نیز نمی توانست بی تاثیر از این رویداد باشد. کمال المک هنرمندی بود که در طول حیاتش از نزدیک شاهد حوادث دوران مشروطیت بود. در این مقاله بازنمود مشروطیت و تحولات اجتماعی و سیاسی حاصل از آن در آثار کمال الملک با تکیه بر آثار پیش و پس از مشروطیت مطالعه شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان می دهد هنر نقاشی نیز بی تاثیر از این رویداد نمانده است. آثار پیش از مشروطیت او متاثر از گفتمان روشنفکران و هنرمندان آن دوره، نگرشی انتقادی به وضعیت زنان در دو حوزه آموزش و مشارکت سیاسی داشته است. واقع گرایی کمال الملک در بطن خود، نقد خرافات و باور به خرد خودبنیاد را که از اساسی ترین گفتمان های مطرح شده روشنفکران هم عصرش در مشروطیت بود نشان می دهد. از سویی ملی گرایی که یکی از ارکان بنیادین و خواست های اساسی طبقات ممتاز و مردم در مشروطیت بود، در آثار کمال الملک از طریق ترسیم چهره سیاست مداران روشنفکر که ایدئولوژی و خاستگاه سیاسی-اجتماعی مشابه داشتند بازنمایی شده است. پژوهش این نوشتار بر روش تاریخی- تحلیلی استوار و روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای است. کوشش شده تا با مقایسه تطبیقی آثار این دوران با موضوعات و تاریخ و شخصیت هایی که توسط نقاش ترسیم شده است، به پرسش های این پژوهش پاسخ داده شود.
خلاصه ماشینی:
از سویی ملیگرایی که یکی از ارکان بنیادین و خواست های اساسی طبقات ممتاز و مردم در مشروطیت بود، در آثار کمال الملک از طریق ترسیم چهرۀ سیاست مداران روشنفکر که ایدئولوژی و خاستگاه سیاسیـاجتماعی مشابه داشتند بازنمایی شده است .
تا این زمان که سال ١٣١٣ هجری قمری است ، کمال الملک آثار نسبتا زیادی در پروندة خود دارد؛ از منظره پردازی گرفته که بسیاری از آنها اردوهای ناصرالدین شاه است ، تا تک چهره هایی که عموما رجال سیاسی هستند.
بر همین اساس ، هدف در این نوشتار بررسی تأثیرات مشروطیت و گفتمان جامعۀ روشنفکر آن دوره ، از دو نقطه نظر سیاسی و اجتماعی در آثار کمال الملک است .
آنچه در این پژوهش از نظر نگارندگان جنبه ای ناگفته از کار کمال الملک است و نسبت به دیگر وجوه کار او کمتر بدان پرداخته شده و گاه نادیده گرفته شده است ، مشخصه های سیاسی و اجتماعی است که در اثر و ارتباط با مشروطیت در کارهای او جلوة خود را نشان داد.
مطالعۀ تاریخ مشروطیت از یک سو و همچنین بررسی آرای جامعه شناسان در مورد ملی گرایی و مدرنیسم از سوی دیگر نگارندگان را بر آن داشت که در تحلیل آثار کمال الملک از این چارچوب استفاده کنند.
(رجوع شود به تصویر صفحه) رنگ وروغن بر روی بوم ، مجموعۀ خصوصی، [بی تا]، (٢٧٥: ١٩٩٨,Diba) آنچه در این سه اثر جلب توجه میکند حضور زن به عنوان فردی است که برای طالع بینی آمده است ؛ مسئله ای که در حوزة نقدهای سیاسی و اجتماعی روشنفکران و همچنین شعرای دورة مشروطه به آن اشاره شده است : «در دورة مشروطه [...