چکیده:
اوایل قرن بیستم با ظهور فناوریهای جدید، تغییراتی در معماری مطبخ به عنوان یکی از مهمترین عرصههای حضور زنان در واحد مسکونی صورت گرفته است. این تغییرات در ساختار، جانمایی و معماری فضای مطبخ متناسب با ویژگیهای فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی زنان بوده که در گذر زمان به صورتهای مختلف نمود یافته است. هدف این تحقیق بررسی تاثیر سبک زندگی در قالب مولفههای تکنولوژی و نقش جنسیتی زنان به عنوان متغیرهای مستقل بر ویژگیهای معماری و سازماندهی فضایی آشپزخانه به عنوان متغیر وابسته است و دوره پهلوی متغیر کنترل میباشد. روشهای تحقیق در این پژوهش، از نوع توصیفی- تحلیلی، تاریخی- تفسیری و میدانی است. گردآوری دادهها به صورت کتابخانهای، اسنادی و مشاهده مستقیم و میدانی بوده است. نتایج تحقیق نشان میدهد شاخصهای مربوط به جنسیت در این دوره باعث تساوی زن و مرد به ویژه در طبقات متوسط و مرفه اجتماع شده است که به تبع آن، فضاهای اندرونی و بیرونی به تدریج حذف و آشپزخانه از گوشه حیاط و زیرزمین به داخل خانه منتقل شده است و به عنوان یک فضای بینابین (عرصه مشترک) در ارتباط با سایر فضاها قرار گرفته است. ظهور دستاوردهای معماری مدرن نیز، امکان این تغییر و تحولات را میسر کرده است.
خلاصه ماشینی:
نتایج تحقیق نشان میدهد شاخصهای مربوط به جنسیت در این دوره باعث تساوی زن و مرد، بهویژه در طبقات متوسط و مرفه اجتماع، شده است که بهتبع آن، فضاهای اندرونی و بیرونی بهتدریج حذف شده است؛ آشپزخانه از گوشۀ حیاط و زیرزمین به داخل خانه منتقل شده و بهشکل فضایی بینابین (عرصة مشترک) در ارتباط با سایر فضاها قرار گرفته است.
پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که چگونه پیشرفت تکنولوژی در فضای خانه بر ویژگیهای معماری و سازماندهی فضایی مطبخ و بعدها آشپزخانه، بهمنزلة یکی از عرصههای حضور زنان، در معماری مسکونی دورۀ پهلوی تهران تأثیر گذاشته است؟ هدف از نگارش این پژوهش تبیین چگونگی تأثیرگذاری تکنولوژی مدرن و جنسیت بر طراحی آشپزخانه، یکی از زنانهترین فضاهای خانه، در دورۀ پهلوی (1304- 1357) است.
همچنین در تعدادی از کنفرانسها، نویسندگان مختلف همچون فدایی (1388)، نثار نوبری (1388)، جباریه، و شاهمحمدی (1391) مقالاتی با عنوان کلی «سیر تحول و الگوهای طراحی آشپزخانه» را بهتحریر درآوردهاند که همگی نگاه کلی و گذرا، در تحول فضای آشپزخانه درطول تاریخ از گذشته تا به امروز دارد و در تعدادی از آنها به ذکر چند نمونه برای استناد بسنده میکند؛ لکن در نمونهها نیز دید جزئی و تحلیلی باتوجهبه شرایط اقتصادی ـ فرهنگی زنان در دورهای مشخص بهکار گرفته نشده است.
در این پژوهش، با انتخاب نمونههایی از معماری مسکونی که برای اقشار فقیر، متوسط، و مرفه در سه دورۀ پهلوی آغازین (1304- 1320)، میانی (1320- 1340)، و پایانی (1340- 1357) طراحی و ساخته شده است، به بررسی تطبیقی و تکاملی معماری فضای آشپزخانه تحتتأثیر تکنولوژی و جنسیت میپردازیم.
تأثیر زنان در طراحی معماری فضای مطبخ ـ آشپزخانه دورۀ پهلوی {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (منبع: نگارندگان) جدول 3.