چکیده:
با گسترش روزافزون اقبال به داوری تجاری بین المللی، نقش موسسات و مراکز داوری در این موضوع مورد توجه بیشتری قرار می گیرد. این مراکز در چارچوب قواعد و آیین نامه ها، کارکردهای مختلف برای خود در نظر می گیرند، از جمله ارائه خدمات دفتری تا مدیریت جریان داوری. ضمن مدیریت جریان داوری، مرکز داوری مشکلات و موانع پیش روی تشکیل محکمه داوری و جریان رسیدگی را بر طرف کرده و بر کار داور نظارت می کند تا امر رسیدگی در چارچوب قواعد و مواعد مشخص انجام پذیرد. بدین ترتیب مراکز داوری بخشی از وظایف دادگاه های داخلی را در داوری موردی انجام می دهند.
در خلال مدیریت جریان داوری، مرکز گاهی تصمیماتی می گیرد که ماهیت قضایی دارد. اگرچه مرکز داوری در فرایند رسیدگی به اختلاف وارد نمی شود، اما تصمیماتش در فرآیند مدیریت جریان داوری بر نتیجه پرونده تاثیرگذار است. مرکز داوری در اداره جریان داوری تابع مقررات خود بوده، اما موظف است از مقررات امری قانون محل داوری به ویژه اصول دادرسی عادلانه پیروی کند. در صورت عدم رعایت اصول مذکور، امکان طرح دعوی علیه مرکز در دادگاه های داخلی و ابطال تصمیم مرکز یا رای داوری صادره در آن مرکز وجود دارد.
خلاصه ماشینی:
از نظر طرفداران این دیدگاه، منظور از غیرقضایی بودن تصمیمات مراکز داوری آن است که آنها به طور کلی در جریان رسیدگی اختلاف مشارکت ندارند و اختلاف ارجاع شده به مرکز داوری فقط توسط داوران حل و فصل میشود.
آیا مرکز داوری مانند محکمهی داوری التزامی به مقررات امری قانون محل داوری یا اصول دادرسی عادلانه دارد؟ درقانون اساسنامهی مرکز داوری اتاق ایران مقرر شده است که مرکز وظایف خودش را مطابق قانون داوری تجاری بینالمللی ایران انجام خواهد داد (ماده 10).
اما با توجه به اینکه اصول دادرسی عادلانه از جمله قواعد امری محسوب میشود که بر مدیریت جریان داوری نیز حاکم است، به نظر میرسد اعتبار و تأثیر شرط عدم مسئولیت یا تحدید مسئولیت قاعدتا تحت تأثیر قواعد آمرهی قانون حاکم بر دعوای مسئولیت قراردادی یا غیرقراردادی (از جمله قانون محل داوری) قرار خواهد گرفت.
با قبول جنبهی قضایی این تصمیمات، اصول دادرسی عادلانه همچون رفتار برابر با طرفین، استقلال و بیطرفی مرکز نسبت به طرفین، دادن فرصت برابر به طرفین برای طرح دعوای خود، ارائهی دلایل (استدلال) برای تصمیمات سازمانی، ابلاغ مناسب و به موقع، که در جریان رسیدگی داوری باید از سوی محاکم داوری رعایت شود، بر فعالیتهای مراکز داوری قابل اعمال است.
در صورت عدم رعایت وظایف از سوی این مراکز بهویژه اصول مذکور، مسئولیت مرکز داوری قابل طرح بوده و امکان طرح دعوی نزد دادگاههای داخلی جهت ابطال تصمیم مرکز یا ابطال رأی داوری وجود دارد.