چکیده:
در پژوهش حاضر به بررسی جامعهشناختی ساختار اقتصادی محلهی عودلاجان به عنوان یکی از محلههای تاریخی و اولیهی شهر تهران پرداخته شده است و با روشی کیفی و با استفاده از مورفولوژی دقیق شهری محلهی عودلاجان، ساختار اقتصادی آن بررسی شده است. در ابتدا محلهی عودلاجان به صورت میدانی مشاهده شد و تمام نقاط و گرههای تعارضی و تعاملی موجود در محله مورد بررسی همزمان مصاحبههای مفصلی با افراد مختلف در محلهی عودلاجان صورت گرفت. (مجموع این مصاحبهها، 27 مورد و مدت زمان انجام مطالعهی میدانی حاضر، 5 ماه (از اردیبهشت 1394 تا شهریور 1394) بوده است.) یافتههای پژوهش بیانگر این است که میتوان محلهی عودلاجان را در سه لایهی اصلی هستهای، پیرامونی و نیمهپیرامونی تقسیمبندی نمود. در هستهی میانی، کنشهای سنتی حاکم است و بافتهای مخروبه و بسیار فرسوده و انبارهای اصلی در این بخش قرار دارند؛ به گونهای که میتوان این بخش را به عنوان «مازادِ» بازار به حساب آورد. در قسمت نیمهپیرامونی، کنشهای اقتصادی به سمت عقلانیشدن و مدرنشدن پیش میروند و در نهایت چنین کنشهایی در فضای پیرامونی به کنشهایی عقلانی تبدیل میگردند. به طور کلی هرچه از سمت لایهی میانی به سمت لایهی پیرامونی حرکت میکنیم، کنشهای اقتصادی عقلانیتر میشوند و از شدت مخروبهها و انبارها و به طور کلی آسیبهای اقتصادی و اجتماعی کاسته میشود.
خلاصه ماشینی:
شـهریشـدن سـرمایه و بازاری شدن کنش های اجتماعی در این محله ، به گسترش این مسأله دامن زده اسـت ، بـه گونه ای که بافت میانی محله ی عودلاجان ، هنوز در قالب اقتصـادی کهـن و نیمـه مـدرن باقی مانده است ، درحالی که مراکز پیرامونی آن در اثر نزدیکی به بازار اصلی شهر تهران و خیابان های اغلب تجاری اطراف آن ، حالتی مدرن و نو به خود گرفته اسـت .
محله ی عودلاجان با توجه به نزدیکی آن به بازار اصلی تهران ، می تواند نقش پررنگـی در ساختار اقتصادی کلان تر داشته باشد، اما به دلایل مختلف اجتمـاعی، سیاسـی و فرهنگـی نتوانسته است چنین نقشی را ایفا نماید و بیشتر به عنوان نوعی «مازاد» و «حاشیه »ی بازار نقش بازی کرده است ؛ بدین معنا که کنش های اقتصادی و غیراقتصادی که در بازار اصلی تهران مجالی برای بروز نمی یابند و یا بـر مبنـای قاعـده ی عرضـه و تقاضـای اقتصـادی، معنادار نیستند، به این محله سرازیر می شوند و سبب تولید نوعی «حاشیه ی بازار» در ایـن منطقه گردیده است ، حاشیه ای که قاعده ی اصلی تجارت سنتی و عـدم امکـان اسـتفاده از تکنولوژی برای بازی های اقتصادی است ، مسأله ای که به ندرت مـیتـوان آن را در بـازار اصلی تهران مشاهده نمود.