چکیده:
کنایه از جمله صور خیال تصویرساز است . در اصطلاح آن است که لفظی گفته شود و معنی کنایی لفظ را اراده کنند و در عین حال معنی حقیقی ان نیز درست باشد. کنایه قرینه ای ندارد که بوسیلۀ آن بتوان از معنای حقیقی به معنای کنایی پی برد و در این حالت برای رسیدن به معنای کنایی ذهن باید از لایه های معنی حقیقی، با استدلالی که در کنایه نهفته است به معنی کنایی دست یابد. برای رسیدن به معنی کنایی گاهی وسایط اندک است و گاهی بسیار که بر اساس همین وسایط کنایه به تلویح و رمز و ایما و تعریض تقسیم بندی میشود و همینطور قریب و بعید بودن کنایه هم مربوط به وسایط آن است . همچنین از نظر مفهوم نیز کنایه به سه گروه موصوف ، صفت و اسناد چیزی به چیز دیگر که گاهی در مضمون مفهومی را اثبات و گاهی نیز نفی میکند تقسیم میشود. در این مقاله انواع کنایه در دیوان غزلیات نزاری قهستانی بررسی شده است .
خلاصه ماشینی:
«تا سر افرازي و گردن کشي از مـا دوري پــس بنه گــردن تسليم و سرافراز بيا » (غزليات نزاري قهستاني،ج ١،بيت ١٥٨٥) در بيت دو کنايه وجود دارد: سر افراز کنايۀ صفت است که صفت ديگري در معني کنايي دارد و کنايه از مغرور است و از آنجا که وسايط ميان معني حقيقي و معني کنايي اندک است ، از نوع ايما و قريب است .
« گـر چــه بپيچـــي ز نــزاري عنــان مـــن چه کنـم مي رومـت در رکــيب » (غزليات نزاري قهستاني، ج ١،بيت ٨٧٩) در بيت دو کنايه وجود دارد: عنان پيچيدن که مصدر مرکب است و کنايه از دوري کردن است و به دليل وسايط اندک بين معني ظاهري و باطني کنايه از نوع ايما و قريب است .
« عـــنان چـون بدادي نزاري ز دســت مگــــر پــايداري کني چـون رکيب » (غزليات نزاري قهستاني، ج ١،بيت ٨٧١) در بيت دو کنايه وجود دارد: که هر دو به دليل وسايط اندک بين معني ظاهري و معني کنايي از نوع ايما و قريب است .
« چند اثبات کني معــرفت ديــو و پري مهر برلب نه و تن زن که سليمان اينجاست » (غزليات نزاري قهستاني، ج ١، بيت ١١٩٧) در بيت دو کنايه وجود دارد: مهر بر لب زدن که مصدر مرکب است و معني کنايي آن سکوت کردن است و چون وسايط اندک بين مکني به و مکني عنه وجود دارد کنايه از نوع ايما و قريب است .