چکیده:
در مقاله پیشرو شخصیت حقوقی از دو بعد حقوقی و فقهی بحث شده است. در ادبیات حقوقی معاصر ابعاد گوناگون این موضوع در قالب اقسام اشخاص حقوقی، تمایز شخص حقیقی و شخصیت حقوقی و آثار حقوقی شخصیت حقوقی بحث شده است؛ اما در تحقیقهای فقهی هر چند مالکیت «جهت» پیشینه دارد ولی تطبیق این عنوان بر برخی از مصداقهای مالکیت حقوقی معاصر مانند نهادهای مالی از جمله بانکها و شرکتها و ... مورد اختلاف است. از اینرو مقاله در بعد فقهی آن نسبت به تطبیق بر این مصداقها، دو گرایش اثبات و نفی فقهی معاصر را بررسی کرده است. بیگمان اثبات موضوع درباره مصداقهای جدید میطلبید که ابتدا امکان ثبوتی آن و آنگاه امکان اثباتی آن براساس استدلال فقهی انجام پذیرد. راهی که در مقاله پیگیری شده، اثبات شخصیت حقوقی از نظر فقهی بر پایه امکان ثبوتی آن از نظر ارتکاز عقلائی است.
خلاصه ماشینی:
برخي «وجود منافع و فعاليت مشترک» يا «اختصـاص امـوال به هدف خاص » را شاخصه اصلي شخص حقوقي دانسته و در تعريف آن آورده اند: شخص حقوقي عبارت است از دسته اي از افراد که منافع و فعاليت مشـترک دارنـد يـا پاره اي از اموال که به عنوان هاي خاصي اختصـاص داده شـده اسـت و قـانون آن هـا را طرف حق ميشناسد و براي آن ها شخصيت مستقلي قائل اسـت ، ماننـد دولـت ، شـهر، دانشگاه ، شرکت هاي تجارتي، انجمن ها و موقوفات (صفايي، ١٣٥٠، ص ٥٣-٥٢).
يکي از تفاوت هاي اساسي ميان اين دو آن است کـه انسـان بـه عنـوان يـک شـخص حقيقي به محض متولدشدن داراي حق ميشود؛ بنابراين مـاده ٩٥٦ قـانون مـدني مقـرر ميدارد: «اهليت براي داشتن حقوق با زنده متولدشدن انسان شروع و با مرگ وي تمـام ميشود» و نيز ماده ٩٥٨ قانون مدني بيان ميدارد: «هر انسـان ، متمتـع از حقـوق مـدني خواهد بود اما هيچ کس نميتواند حقوق خود را اجرا کند مگر ايـن کـه بـراي ايـن امـر اهليت قانوني داشته باشد» بر همين اساس اهليت به دو قسم تقسيم شده اسـت : اهليـت تمتع يا داشتن و اهليت استيفا يا اجرا.
٤. امکان ثبوتي اعتبار شخصيت حقوقي از نظر فقهي ماهيت «شخصيت » عبارت است از صلاحيت و اهليت تحمل حقـوق معـين و تعريـف شده ، اين اهليت در افراد واجـد شـرايط ، امـري ذاتـي و واقعـي و غيرقابـل انفکـاک از شخص آن هاست که از آن ، به شخصيت حقيقي تعبير ميشود و در عنوان هـاي حقـوقي مانند مؤسسه ها و شرکت ها امري اعتباري و قابل انفکاک از آن هاسـت و قـانون گـذاران اين اهليت را براي آن ها اعتبار ميکنند.