چکیده:
فمینیسم به کوششهای عملی و نظری به نفع زنان گفته میشود؛ که در جامعه به شکل گفتمان و ایدئولوژیهای فمنیستی نمود پیدا میکند؛ مکتبی که خواهان برابری زنان و مردان در تمام حقوق اجتماعی میباشد. نشانههای فمینیسم در شعر و ادبیّات فارسی بسیار است امّا در عصر مشروطیّت این نشانهها بیشتر به چشم میخورد. میرزاده عشقی شاعر بلند آوازه و سیاسی دورة مشروطه ـ که در نخستین روزهای حکومت رضاخان به قتل رسید ـ در «سه تابلو یا ایدهآل عشقی» و «کفن سیاه» به عنوان نوترین و جدّیترین شعر نمایشی، وضع ناگوار و مظلومانه زنان ایرانی را ترسیم کرده است. نگارنده بر آن است تا نشانههای زن مدارانه یا فمینیسم را در دو شعر معروف یادشده از میرزاده عشقی به تصویر بکشد.
خلاصه ماشینی:
میرزادۀ عشقی شاعر بلند آوازه و سیاسی دورة مشروطه ـ که در نخستین روزهای حکومت رضاخان به قتل رسید ـ در «سه تابلو یا ایدهآل عشقی» و «کفن سیاه» به عنوان نوترین و جدّیترین شعر نمایشی، وضع ناگوار و مظلومانۀ زنان ایرانی را ترسیم کرده است.
{مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} میرزادۀ عشقی نظرات سیاسی خود را در شمارة دوم، سال دوم، دوره دوم روزنامۀ قرن بیستم در دی ماه 1301 با عنوان «الفبای فساد اخلاق» چنین نقل کرده است: «بیش از این نتوانستم خاموش بنشینم بالاخره رواج این همه معاصی سیاسی به دورۀ خاموشی من خاتمه داد و توبۀ مرا از دخول در مسایل روزانۀ کشوری شکست.
بخش دوم- عشقی و عصر مشروطه مضامین نهفته در آثار نویسندگان از همان آغاز مشروطیّت وضع زنان ایران همیشه مورد توجّه و اعتراض روشنفکران ایران بود، و در این کوششها شاعران و نویسندگان در صف اوّل قرار داشتند.
بخش پنجم - بررسی رگه های فمینیسم در نمایش نامة کفن سیاه كفن سیاه اثری تاریخی و بیاننامة سیاسی- ادبی است که به شکوه ایران باستان، اشاره دارد و از حقوق زنان دفاع می کند که میرزاده آن را در سال (1334ق/1915 م) در راه سفر و مهاجرت به استانبول، سروده است و در این باره میگوید: این هم چند قطره اشک دیگر که از دیدار ویرانه های مداین از دیده طبع عشقی بدین اوراق چکیده (صبّاغیان، 1390: 198-199) زنی به نام «خسرو دخت» را تمثیلی از زنان ایرانی پنداشته و سرنوشت تاریخی زنان را به تصویر کشیده است.