چکیده:
امروزه یکی از مباحث مورد توجّه محقّقان در ادبیّات، بررسی نگرشهای مختلف به شخصیّت زن در ادب فارسی است. راهیابی زنان به شعر در دورة مشروطه تجلّی مییابد. در ادبیّات این دوره خرد، شخصیّت و انسانیّت زن مطرح شده و مورد بررسی قرار گرفته است. شعر این دوره به انعکاس خواسته های زنان می پردازد. در این مقاله جلوههای سیمای زن در شعر دورة مشروطه بویژه شعر سیّد اشرفالدّین قزوینی (گیلانی) مورد بررسی قرار گرفته است. ما در این پژوهش بر آنیم که به این پرسشها پاسخ دهیم: تصویر زن در شعر شاعر مورد پژوهش و هم چنین در دورة مشروطه چگونه است؟ آیا به راستی دورة مشروطه نقطة عطفی در تاریخ اجتماعی، ادبی و فرهنگی زنان محسوب میشود؟ تحلیل نهایی به دست آمده حاکی از آن است که نگرش شاعران به زن در شعر دورة مشروطه تغییر کرده؛ برای اوّلین بار مضامین شعر این دوره به مسایل حقوقی زن میپردازد و زن از معشوقه بودن مطلق خارج میشود و عقلانیّت، شخصیّت و انسانیّت او مورد تبیین و تحلیل قرار می گیرد.
خلاصه ماشینی:
او داشتن بیش از یک زن را خلاف میداند و به طعن و طنز بلاهایی را که چند زن داشتن بر سرآدم میآورد ذکر میکند؛ او معتقد است خانه با یک زن بهتر اداره میشود و صلح و صفا در آن بیشتر است، شکستن این حریم موجب بد بختی و بیآبرویی است؛ او در بیشتر اشعار خود به نکوهش آنها میپردازد و میگوید: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} نسیم شمال دوباره در این شعر به انتقاد از مردانی میپردازد که باز هم با وجود داشتن سنّ زیاد و طمع بسیار به لذّات دنیوی، خواهان ازدواج با زنانی بودند که جای دختران خودشان بود.
با توجّه به جامعۀ آن روز ایران که دچار هرج و مرج بود، این سفارش ها برای حفظ زنان در مقابل سوءاستفاده نامحرمان نشأت گرفته از جامعۀ آشفتۀ آن روزگاربود ضروری به نظر میرسید: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} نسیم شمال باز در شعر دیگری عصمت از دست رفته زنان و بی بندوباری های اخلاقی جامعۀ آن دوره را به باد انتقاد می گیرد و می گوید همه در برابر این بیبندوباریها ساکت اند و کسی به یاد دین نیست و یادآور میگردد، تنها راه حفظ جایگاه و ارزش والای مقام زن و انسانیّت در جامعۀ آشفتۀ آن روزگار حفظ عفّت و رعایت حجاب میباشد.
در این شعر تلمیحات فراوانی وجود دارد که شاعر با توجّه به آیات و روایات موجود در بارۀ زن به آنها اشارت داشته است؛ برای كوتاهی بحث، از آوردن شواهد زیاد خودداری میشود: {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} نتیجه گیری نسیم شمال معتقد است که حرمت زن به حجاب و عفاف اوست؛ چرا که زنی که بدون حجاب باشد اسباب دردسر خود و جامعه خواهد بود و در نهایت زن فرهیخته و ادب آموخته را سبب آسایش زندگی مرد میداند و چنین زنانی هستند که میتوانند فرزندان عالم و عاقل تربیت کنند.