چکیده:
شهر هرات در خراسان بزرگ» در دوره تیموریان به اوج زیبایی و شکوفایی رسید. در دوره صدساله
سلطنت شاهرخ, سلطان ابوسعید و سلطان حسین بایقرا این شهر مرکز تجمع هنرمندان و دانشمندان
و محل رونق و شکوفایی هنرهایی چون نقاشی» مینیاتور»ء خوشنویسی و ادبیات بود. عظمت و اهمیت
این شهر باعث ایجاد مکتب نقاشی به نام مکتب هرات گردید. در عصر صفویء خصوصا دوران طولانی
سلطنت شاهطهماسب اول فنون مختلفی که هنر کتاب سازی را تشکیل میدادند به درجه کمال
رسیدند. این تا حد زیادی بهواسطه علاقه شخصی طهماسب اول به هنر بود. او در جوانی اوقات زیادی
را صرف نقاشی کرده بود به همین جهت از هنرمندان حمایتهای مادی و معنوی میکرد. در عصر
تیموری درزمینه شعرء شاعرانی همچون حافظ و اوحدی کرمانی و عبید زاکانی در اویل سلطنت تیمور
زندگی میکردهاند البته این شاعران متعلق به نسل پیش از تیموریان هستند و وفات این شاعران در
دوره سلطنت تیمور بوده است شاعران عصر تیموری همچون شاه نعمتالله ولی و قاسم انوار بیشتر
بهواسطه طریقتهای صوفیانه معروف بودن تا به خاطر سرودن اشعارشان؛ اما بدون شک جامی
معروفترین شاعر دوره تیموری محسوب میشود. در عصر صفویء شاهد تغییر و تحولاتی شد که
نسبت به گذشته. تغییرات بنیادینی نبودء اما باعث رواج نوعی از ادبیات گشت که بیشتر با مردم انس
داشت تا پادشاهان به همین دلیل از عرش فاخر و تجملیاش دور شد و این مردمگرایی آادبیات عصر
صفوی کمسابقه بود و باعث رواج اشعار و اندیشههایی شد که پیوندهایی با سطح آگاهی مردم داشت.
خلاصه ماشینی:
تیموریان، صفویان، ادبیات، هنر، نقاشی، خوشنویسی، مینیاتور مقدمه در مورد هنر نقاشی باید بیان کرد گرچه در اسلام به تصویر کشیدن چهرهی انسان حرام نبوده، در صدر اسلام کراهت داشته است البته میتوان ادعا کرد تحریم و کراهت نقاشی در ایران مانند سایر کشورهای اسلامی ظهور نکرد و به عبارتی تأثیر آن کمتر بود در سدههای سوم و چهارم هجری و با ظهور سلسلههای صفاری و دیالمه صنایع ظریفه در ایران رنگ دیگری گرفت و توجه بسیار به نقاشی، این هنر را رواج داد ایرانیان برای تزیین ظروف لعابی و پارچهها و کتابها و دیوارهای ابنیه و قصور خود سخت علاقه نشان دادند و تحت تأثیر هنر نقاشی ساسانی آثار خود را پدید میآوردند.
از دیگر خوشنویسان مولانا معروف خطاط بغدادی است که سرآمد جهان و نادره دوران بود غیر از حیثیت خط در اقسام هنرها و اصناف کارها ماهر بوده و اهلیت و استعداد تمام داشته و شعر را نیکو میگفته و از سلطان احمد جلایر در بغداد روگردان شده به اصفهان پیش میرزا اسکندر بن میرزا عمر شیخ بن امیر تیمور گورکانی آمد (میر جعفری، 1384: 132).
نکتهی دیگری که باید گفت این است که جمع زیادی از شاعران و ادیبان عصر صفوی، تریاکی بودند و در خمار تریاک، شعر میسرودند چنانکه بیدل و دهلوی شاعر بزرگ سبک هندی مدتی اسیر تریاک شده بود (فتوحی، 1379: 67).
درزمینهٔ خوشنویسی از مهمترین خوشنویسان دوره صفوی میرعماد قزوینی را میتوان نام برد ادبیات در دوره تیموری، ازنظر کمیت گسترش یافت و حتی در بیرون از مرزهای حکومت تیموری نیز رواج داشت؛ اما ازنظر کیفیت سیر نزولی داشته است و بیشتر شعرا مقلد شاعران گذشته بودند.