چکیده:
با وجود پشتوانة غنی فقهی نظام مسئولیت مدنی ایران، تغییر شرایط زندگی اجتماعی موجب شده که این نظام بینیاز از مطالعات تطبیقی و دستاوردهای حقوق خارجی نباشد. با عنایت به اینکه در چند دهة اخیر کانون تحولات مسئولیت مدنی، حقوق ایالات متحدة آمریکا بوده است، تجربیات حقوق این کشور میتواند برای تحول نظام مسئولیت مدنی ایران استفاده شود. با این همه، با توجه به پیچیدگی حقوق مسئولیت مدنی آمریکا، پرسشی که مطرح میشود این است که پژوهشگر بههنگام مطالعة حقوق این کشور باید به چه نکاتی توجه کند و مهمترین آسیبهای این نوع مطالعات کدام است؟ در هم تنیدن حقوق فدرال و حقوق ایالات و تأثیر قوانین بر نظام مسئولیت مدنی و مفاهیم و اصطلاحات خاص نظام مسئولیت مدنی آمریکا که بیشتر باید محتوای آنها را درک کرد تا معنی ظاهری، جزو محدودیتها و دشواریهای پژوهش در این حوزه است. از طرف دیگر، نظام مسئولیت مدنی این کشور مبتنیبر ایدهها و چارچوبهایی است که بر اجرای قواعد و فروعات مسئولیت مدنی در دعاوی تأثیرگذار است: زیاندیده محوری، توجه به سیاستهای بازدارندگی و توزیع ضرر با هدف تنظیم رفتار اجتماعی و بازاری تابعان حقوق و باز بودن دروازة مسئولیت مدنی، از جمله مهمترینِ این ویژگیهاست. در این مقاله با ذکر مثالها و موارد عملی نشان داده شده است که چگونه میتوان از تجربیات حقوق این کشور برای تحول نظام مسئولیت مدنی ایران استفاده کرد.
خلاصه ماشینی:
مقدمه هرچند در فقه اسلامي قواعد منسجم و ژرفي تحت عنوان ضمان قهري براي نظام مسئوليت مدني وجود دارد و قانون مدني ايران نيز از آن الهام گرفته است ، اما تغيير شرايط اجتماعي و اقتصادي سبب شده که قوانين مبتني بر حقوق خارجي مانند قانون مسئوليت مدني ، قانون بيمة اجباري دارندگان وسايل نقلية موتوري زميني و ريلي ، قانون حمايت از حقوق مصرف کنندگان خودرو، قانون حمايت از حقوق مصرف کنندگان و ...
از طرف ديگر، با اينکه در عمل به مسئوليت مدني در حقوق ايران به عنوان شاخه اي لوکس از حقوق خصوصي نگاه مي شود و مانند کشورهاي غربي ، به ويژه ايالات متحدة آمريکا، نقش پررنگ و کاملي در تنظيم رفتار افراد و جبران کامل خسارت ندارد و مسائل مهمي که در کشورهاي اخير حل شده محسوب مي شود، در حقوق ايران و در دادگاه ها در هاله اي از ابهام و ترديد قرار دارد؛ مانند جبران خسارت معنوي با پول ، جبران ضرر اقتصادي ، جبران کامل خسارت در حوزة ضرر بدني ، صدور حکم نسبت به خسارت تنبيهي و توجه به کارکردهاي پيشگيرانه و توزيعي مسئوليت مدني در قوانين و آراي قضايي ، اما از لحاظ نظري ادبيات وسيعي در قالب کتاب ها، مقالات و رساله ها شکل گرفته است که اغلب از مطالعات تطبيقي استفاده کرده و براساس آن پيشنهادهايي براي تحول نظام مسئوليت مدني ايران ارائه داده اند (کاتوزيان ، ١٣٨٧؛ باديني ، ١٣٨٤؛ صفايي و رحيمي ، ١٣٩٧؛ يزدانيان ، ١٣٩٥؛).
در حقوق مسئوليت مدني آمريکا Tort of negligence يکي از دعاوي مبتني بر کامن لا مي باشد که قواعد آن براساس آراي دادگاه هاي ايالتي شکل گرفته است و نه براساس قوانين .