چکیده:
مولفههای فرهنگی در وقوع جنبش اجتماعی همواره تعیین کننده است. نظریه جنبش اصلاحی نیل اسملسر در مراحل ششگانه اش به ایدئولوژی و باورهای تعیمیم یافته، پیش از وقوع جنبش میپردازد. رشد و انتشار باور عمومی همزمان و در ادامه فشارهای ساختاری شکل میگیرد و شامل دو فاکتور اصلی علت و منبع فشار و پاسخ مناسب برای آن میشود. در این مقاله پرسش اصلی این است که باورهای تعمیم یافته در جنبش ملی نفت کدام است؟ برای پاسخ گفتن بدین پرسش انواع ایدئولوژیهای موجود در دهه بیست قبل ظهور جنبش ملی نفت تمیز داده شده است. در این راستا تشکلهای مختلف اپوزیسیون مبنا قرار گرفته و مواضع هرکدام درباره دو مولفه عمده منبع فشار و راه حل رفع فشار از دل دادههای تاریخی بیان گردیده است. روش تحقیق تاریخی تطبیقی و روش گرداوری دادهها اسنادی است.
خلاصه ماشینی:
حزب همچنـين پافشاري ميکرد که دولت بايد مالکيت صـنايع بـزرگ را در دسـت گيـرد زيـرا سـرمايه داري اقتصاد آزاد، قدرت سياسي و اقتصادي را در دست بارون هاي چپاولگري قرار مـيدهـد کـه نـه تنها توده ها را استثمار ميکندد بلکه براي مشاغل حرفه اي تکنسينهاي ماهر چندان احترامي قائـل نيستند (روزنامه جبهه ، ٧ خرداد ١٣٢٥).
جنـبش کمونيسـتي در مرحلـه اول ويژگيهاي يک جبهه دموکراتيک را داشـت کـه خـود را وقـف تحصـيل قـانوني اهـداف سياسي اش ميکرد و حزب توده ايران تجلي آن بـود کـه در ١٥ مهـر ١٣٢٠ بـه وسـيله اعضـاي اصلي و سرسخت گروه اراني تاسيس شد.
جمعيت اهداف و برنامـه هـايش را اينطـور بيـان نمـود: تـداوم ايــدئولوژي، اصــول و اهــداف حــزب ، تــداوم جنبــه هــاي مترقــي حــزب و دوري از نقــايص و اشتباهات ، دفاع از طبقه کارگر و کليه طبقات ستمکش در مبارزه با استبداد و ارتجاع و استعمار و امپرياليسم ، پروي از سوسياليسم علمي در زمينه فلسفي و اجتماعي و سـرانجام تشـخيص عـدم انطباق شرايط ايران با کشورهاي مترقي، حمايت از منافع کارگران و ساير زحمتکشان بـه ويـژه دهقانان ، پشتيباني از صنايع ملي و داخلي در برابر سرمايه داران انحصار طلب و بزرگ خارجي، همراهي با همه احزاب و عناصر ضداسـتعماري، تـامين آزادي ملـت و مبـارزه در حـدود قـانون اساسي و تلاش در اجراي موارد مترقي اجرا نشده آن (مديرشانه چي، ١٣٨٨: ١٠٦-١٠٧).