چکیده:
در جریان سفر دریایی، مسافر، کشتی، بار و کرایه در خطرند و ممکن است هرکدام متحمل خساراتی شوند. اگر خسارات وارده تنها به مالک کشتی یا آن قسمت از کالا یا سایر اموال روی کشتی که آسیب دیده یا ایجاد هزینه کرده و یا جبران آن به مسبب بروز این خسارات تحمیل گردد، خسارت خاص است و چنانچه با رعایت مقررات مربوط، مشارکت در پرداخت خسارت به صاحبان همۀ منافع نجاتیافته از خطر دریایی تحمیل شود، خسارات مشترک خواهد بود. در مورد شناسایی مبنای مسئولیت به جبران خسارت مشترک که خلاف قواعد عمومی مسئولیت مدنی بهنظر میرسد، دیدگاههای مختلفی ارائه شدهاند: نظریۀ حقوق طبیعی، نظریۀ امانت، نظریۀ ادارۀ مال غیر، نظریۀ دارا شدن بلاجهت، نظریۀ قرارداد و نظریۀ اشتراک منافع. اما بررسی نشان میدهد که دیدگاههای یادشده حقیقت بنیان این مسئولیت را بهطور دقیق تبیین نمیکند. در این تحقیق که به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانهای انجام شده است، خواهیم دید که الزام موضوع بحث با هیچکدام از مبانی نظری مسئولیت و منابع ایجاد تعهدات بهطور کامل سازگار نیست، بلکه مبنا و ماهیتی خاص دارد.
خلاصه ماشینی:
اگر خسارات وارده تنها به مالک کشتي يا آن قسمت از کالا يا ساير امـوال روي کشتي که آسيب ديده يا ايجاد هزينه کرده و يا جبران آن به مسبب بروز اين خسارات تحميـل گردد، خسارت خاص است و چنانچه با رعايت مقررات مربوط ، مشارکت در پرداخت خسارت بـه صاحبان همۀ منافع نجات يافته از خطر دريايي تحميل شود، خسارات مشترک خواهـد بـود.
اما وقتي خطر، عمومي باشد و مجموعۀ کشتي و محمولات بارگيريشـده بر روي آن را تهديد نمايد، ولي حسب مورد با تفديۀ ( ازبين بردن عمدي) بخشي از آن اموال يا تقبل هزينه ، از بروز زيـان عمـومي يـا تشـديد آن جلـوگيري شـود، جبـران چنـين ضـررها يـا هزينه هاي تحمل شده که متوجۀ همۀ منافع نجات يافته بـوده اسـت ، موضـوع مقـررات خسـارت مشترک دريايي قرار ميگيرد که در مـواد ١٨٤ تـا ١٨٧ فصـل دوازدهـم قـانون دريـايي ايـران (مصوب ٢٩ شهريور ١٣٤٣) اجمالا به آن پرداخته شده است .
English»، دادگـاه در توجيـه مسئوليت اشخاص ذينفع در جبران خسارت اشخاص زيان ديده چنين بيان داشت که مشارکت آن ها بر قواعد رودس مبتني بوده که وارد حقوق انگليس شده و به هيچ عنوان نميتوانـد ناشـي از قرارداد باشد، بلکه ناشي از نوعي عدالت طبيعي است که اقتضا ميکند همـۀ صـاحبان منـافع موجود در حمل و نقل دريايي در جبران خساراتي که عمدا و به منظـور رفـع خطـر مشـترک از کليۀ اين منافع واقع شده است به نسبت منافع نجات يافته و موجـود سـهيم شـوند ( Lowndes ٢٢ .