چکیده:
هستی شناسی قوه خیال و اثبات کارکردهای ادراکی آن، یکی از اساسی ترین معضلات علمی در
علم النفس فلسفی است و هر یک از مکاتب مشاء و اشراق و حکمت متعالیه، رویکردهای متفاوتی
درباره تجرد یا مادی انگاری خیال، مدرک بودن و ماهیت صور خیالی برگزیده اند. در مقاله حاضر،
هستی شناسی خیال از دیدگاه حسنزاده آملی بررسی شده است. خیال در دیدگاه وی، صرفا در
قوهای باطنی که حافظ صور باشد، محدود نمیشود و متاثر از مبنای وحدت شخصیه، محدودهای
فراتر از تعاریف رایج مشائی و صدرایی دارد. ابعاد ماهوی خیال و کارکردهای این قوه نیز متاثر از
این نوع نگاه، متمایز از سایر دیدگاهها است. در دیدگاه حسنزاده آملی، فاعلیت قوه خیال در پرتو
مقام انشائی آن معنا مییابد که بدون دریافتهای شهودی حاصل نمیشود. تبیین مقام انشاء اسمایی
این قوه، از اساسیترین کارکردهای خیال از نگاه او است. در دیدگاه وی، صور خیالی موجود در عالم
خیال نفسانی با عوالم ماورایی رابطه ای دوسویه دارد.
The ontology of the power of imagination and confirming its perceptual functions is one of the major scientific intricacies in philosophical psychology. Therefore, each of peripatetic, illuminationist and transcendental schools of philosophy has adopted a different approach toward abstraction or immaterialism of imagination, perceptiveness of imagination and nature of imageries. This study investigates the ontology of imagination from the viewpoint of Allamah Hassan Zade Amoli. According to Allamah, imagination is not merely an inward power which saves images but, affected by the principle of individual unity, goes beyond limits of common peripatetic and Sadra definitions. Too, the substantial dimensions of imagination and functions of this power go under the effect of this principle and become distinct from common accepted point of views. According to Allamah, the agency of imagination bears meaning in its creational position which is not attained save through intuitional perception. Explaining the onomastic creational position of this power is amongst fundamental functions of imagination in his views. Allamah believes that the images in spiritual imagination establish a bilateral relationship with the beyond world.
خلاصه ماشینی:
بررسی هستیشناسی قوه خیال از منظر حسن زاده آملی حسین حسن زاده * فاطمه حسن زاده ** چکیده هستیشناسی قوه خیال و اثبات کارکردهای ادراکی آن ، یکی از اساسی ترین معضلات علمی در علم النفس فلسفی است و هر یک از مکاتب مشاء و اشراق و حکمت متعالیه ، رویکردهای متفاوتی درباره تجرد یا مادی انگاری خیال ، مدرکبودن و ماهیت صور خیالی برگزیده اند.
بر اساس این تبیین از دیدگاه ابن سینا، تمایز ادراکات جزئی، مستلزم وجدان مادیت و قابلیت در آنها است و خیال و سایر قوای باطنی نفس ، از جهت اینکه صور و معانی جزئی را ادراک یا حفظ می کنند و همچنین در تجرید و تقشیر غیرتامه عوارض و صورت های حسی از ابزار جسمانی کمک می گیرند از سنخ امور مادی هستند (همان : ١٦٦) و ادراک نفس فقط به کلیات و معقولات تعلق میگیرد و ادراک جزئیات نیز فقط برای قوای جسمانی امکان پذیر است (همان : ١٦٧).
حسن زاده آملی اشباح و صور خیالی را قائم به نفس ، و از نوآوری و خلاقیت های نفس انسانی در جایگاه قوه خیال متصل می داند، ولی این مسئله را به معنای جدایی و انفکاک کامل از دریافت های آن جهانی نمی داند؛ بلکه معانی و حقایق اشباح و صورت های خیالی را متعلق به عالم مثل که عالم عقل محض و علم صرف است ، می داند (همو، ١٣٨٢: ١٩٩).