چکیده:
من ملک بودم و فردوس برین جایم بود آدم آورد در این دیر خرابآبادم
با خواندن دقیق این بیت مشهور حافظ، این پرسش برای بیشتر خوانندگان یا شنوندگان پیش میآید که «من» گوینده بیت کیست که خود را فرشتهای فردوسنشین نامیده و آدم (ع) را مسبب هبوط خود در این دنیا دانسته است؟ شارحان و محققان هفت نظر مختلف در این باره مطرح کردهاند که از آن میان تفسیر بیت به زبان حال فرزندان آدم (نوع بشر) یا روح انسان معروفتر و پذیرفتهتر است؛ اما با دقت در ساختار معنایی مصراع اول که گوینده خود را «ملک» خوانده و منطق نحوی بیت که گوینده مصراع نخست، اولشخص مفرد و فاعل مصراع دوم، سومشخص مفرد است ـ که باعث تنزّل «من/ گوینده» بیت شده است ـ گمان دیگری به نظر میرسد و آن اینکه احتمالا بیت از زبان ابلیس است و به ماجرای سجدهنکردن او بر حضرت آدم (ع) و اخراج از بهشت و افتادنش در جهان فرودین اشاره دارد. با این تفسیر پیشنهادی، بیت حافظ نیز از شواهد ابلیسستایی در ادب فارسی و از نمونههایی است که به زبان حال شکوهآلود این فرشته درباره قرب و مقام نخستین و طرد و فراق او اشاره دارد.
By carefully reading the well-known Hafiz’s verse that says: Man malak budam o ferdowse barin jayam bud/Adam avard dar in deyre xarababadam, this question arises for most readers/listeners regarding: who is the verse’s ‘I’ narrator who called himself the angel of heaven and Adam as the reason for his falling in the world? Glossarists and scholars have brought up seven different views about this, among which verse interpretation with the language of the Adam (mankind type) or human soul is more famous and more acceptable. But, with the precision in the semantic structure of the first hemistich in which the speaker called himself the ‘angel’, and the syntactic logic of the verse that the first hemistich’s narrator is first person singular and the subject of the second hemistich is third person singular which lead to the degradation of the ‘I/narrator’s verse’, another possibility is that the verse probably is from the Devil’s language observing the adventure of his prostration to Adam (pbuh) and expulsion from paradise and falling into the lower world. With this proposed interpretation, Hafiz’s verse also will be an evidence of the issue of praising Devil in Persian literature and the examples of this angle’s plaintive mute language about his stand-in and the first dignity and excommunication and past separation of himself.
خلاصه ماشینی:
زبان حال ابليس در بيتي از حافظ سجاد آيدنلو چکيده من ملک بـودم و فـردوس بـرين جـايم بـود آدم آورد در ايـــن ديـــر خـــراب آبـــادم با خواندن دقيق اين بيت مشهور حافظ ، اين پرسش براي بيشتر خوانندگان يا شنوندگان پيش مـي آيـد کـه «مـن » گويندة بيت کيست که خود را فرشته اي فردوس نشين ناميده و آدم (ع ) را مسبب هبوط خود در اين دنيا دانسته است ؟ شارحان و محققان هفت نظر مختلف در اين باره مطرح کرده اند که از آن ميان تفسير بيت به زبان حـال فرزنـدان آدم (نوع بشر) يا روح انسان معروف تر و پذيرفته تر است ؛ اما با دقت در ساختار معنايي مصراع اول کـه گوينـده خـود را «ملک » خوانده و منطق نحوي بيت که گويندة مصراع نخست ، اول شخص مفرد و فاعل مصراع دوم ، سوم شخص مفرد است ـ که باعث تنزل «من / گويندة» بيت شده است ـ گمان ديگري به نظر مي رسد و آن اينکه احتمالا بيـت از زبـان ابليس است و به ماجراي سجده نکردن او بر حضرت آدم (ع ) و اخراج از بهشت و افتادنش در جهـان فـرودين اشـاره دارد.