چکیده:
درباره چندهمسری یا تعدد زوجات در قرآن کریم مباحث فراوانی میان اندیشمندان مسلمان درگرفته، دیدگاههای گوناگونی درباره آن مطرح شده است. گروهی از آن دفاع کردهاند و آن را بهدلایلی ضروری شمرده، معتقدند: گاهی مرد برای حفظ تقوا و دورنگهداشتن دامن از آلودگی، ناگزیر به اختیار همسر دیگر است. ازسویدیگر چندهمسری فرصتی برای آندسته از زنانی است که بهدلایلی همچون فوت شوهر یا طلاق، فرصت ازدواج نمییابند. درمقابل، گروهی از چندهمسری انتقاد کردهاند. بهعقیده آنان چندهمسری خطر تضییع حقوق همسر نخست را بهدنبال دارد. همچنین چندهمسری ممکن است همسران را در برابر یکدیگر قرار دهد و برای آنان مشکلاتی ایجاد کند. افزونبراین چندهمسری بقای خانواده را در معرض خطر قرار میدهد؛ زیرا معمولا ورود زن دوم به زندگی مرد، تنشهای فراوانی در روابط خانوادگی وی بهدنبال دارد که فرزندان نیز از آسیبهای آن مصون نیستند. گروه دیگری باتوجهبه مزایا و معایب چندهمسری، کوشیدهاند معایب آن را مدیریت کرده، برای آن راه حل ارائه کنند؛ بدینترتیب شاهد شکلگیری سه رویکرد متفاوت در مسئلهایم. نگارش حاضر، رویکردهای گوناگون به چندهمسری را در سه بخش «تجویز»، «تحریم» و «تحدید» بررسی و ارزیابی کرده است.
خلاصه ماشینی:
در این آیه آمده است: و إن خفتم ألا تقسطوا فی ٱلیتمی فانکحوا ما طاب لکم من ٱلنساء مثنی و ثلث و ربع فإن خفتم ألا تعدلوا فوحدة أو ما ملکت أیمانکم ذلک أدنی ألا تعولوا: اگر در اجرای عدالت میان دختران یتیم بیمناکید، با زنان پاک ازدواج نمایید، دو یا سه یا چهار همسر و اگر میترسید عدالت را رعایت نکنید، تنها یک همسر بگیرید و یا از زنانی که مالک آنهایید، استفاده کنید؛ این کار برای عدالتورزی بهتر است.
هرچند صاحب جواهر قول شیخ را در غایت ضعف میداند (نجفی، [بیتا]، ج29، ص35)، ولی برخی از آن دفاع کرده، اینگونه استدلال کردهاند: چندهمسری زنان را در معرض دشمنی و کینه و مردان را در معرض ترک قسط و عدالت قرار میدهد و همین موجب تعین تکهمسری خواهد بود؛ بههمیندلیل خدای متعال فرمود: اگر بیم آن دارید که عدالت را رعایت نکنید، پس به یک همسر بسنده کنید (اشتهاردی، 1417، ج29، ص19).
هرچند این مسئله مورد انتقاد برخی قرار گرفت (عاملی، 1410، ج5، ص206)، ولی مشهور به آن فتوا دادهاند (همان، ص207)؛ دراینصورت راه برای دورزدن شریعت باز است؛ بدینمعنا که مرد میتواند تا چهار همسر دائمی و به هر تعداد که بخواهد همسران موقت داشته باشد.
تحدید به رضایت همسر فعلی در زمان حاضر، بعضی اختیار شوهر در چندهمسری را به رضایت همسر اول محدود دانستهاند و نوشتهاند: ازدواج مجدد مرد بدون رضایت همسر اول به نظر اینجانب حرام و گناه است و از نظر شرعی جرم است، و اگر زن اول بعد از عقد زن دوم رضایت ندهد، این عقد اثر حقوقی ندارد...