چکیده:
آنچه در نگاه اولیه به آثار ابنسینا مشاهده میشود، تعالی وجودی است. ابنسینا خدا را تمام و فوق تمام میداند؛ به این معنا که خداوند همه کمالات را دارد و هر وجودی که در عالم هست، از او افاضه شده است. پرسش اصلی جستار حاضر آن است که بر اساس فلسفه سینوی چه صوری از تعالی خدا را میتوان ارائه داد؟ در این پژوهش صور متنوعی از تعالی خدا عرضه شده است؛ ازجمله: تعالی وجودی (با دو گونه آن: تعالی صرف، تعالی سنخی)، تعالی شانی، تعالی معرفتی، تعالی زبانی و تعالی منطقی؛ غالبا کثرتانگاری و تقابل با وحدت شخصی وجود را یکی از مشخصات جوهری فلسفه سینوی میدانند، اما استفاده ابنسینا از تمثیل آفتاب در تبیین نحوه وجود ممکنات و نیز بهکارگیری تعبیر ظهور برای ماسوی الله، این امکان را فراهم میکند تا از استنباط تعالی شانی خدا در حکمت سینوی سخن گفت. محدود بودن شناخت آدمی به خواصّ و لوازم همه پدیدهها، حد و برهان نداشتن خدا و ارائه برهان عقلانی بر عدم توانایی شناخت ذات الهی، نشانههای تعالی معرفتی خداوند در حکمت سینوی است. لازمه تعالی معرفتی تعالی زبانی است؛ ازاینرو ابنسینا معتقد است که بیان هویت مطلق و ذات حقیقت او به هیچ زبان و تعبیری ممکن نیست. واجبالوجود با هیچیک از امور، در معنای جنسی یا نوعی، شرکت ندارد و بدینسان نیازی ندارد که از آنها به معنای فصلی یا عرضی، جدا باشد، بلکه بهخودیخود، جدا و متمایز است و به این معنا میتوان تعالی منطقی را در فلسفه سینوی مطرح کرد.
خلاصه ماشینی:
پرسش اصلي جستار حاضر آن است که بر اساس فلسفه سينوي چه صوري از تعالي خدا را ميتوان ارائه داد؟در اين پژوهش صور متنوعي از تعالي خدا عرضه شده است ؛ ازجمله : تعالي وجودي (با دو گونۀ آن : تعالي صرف ، تعالي سنخي)، تعالي شأني، تعالي معرفتي، تعالي زباني و تعالي منطقي؛ غالبا کثرت انگاري و تقابل با وحدت شخصي وجود را يکي از مشخصات جوهري فلسفه سينوي ميدانند، اما استفاده ابن سينا از تمثيل آفتاب در تبيين نحوه وجود ممکنات و نيز به کارگيري تعبير ظهور براي ماسوي الله ، اين امکان را فراهم ميکند تا از استنباط تعالي شأني خدا در حکمت سينوي سخن گفت .
ir بيان مسئله درباره خدا و تعالي او در آثار ابن سينا، سخنان و ظرافت ها و امکانات دروني فراواني قابل رصد اسـت ، اما آنچه در پژوهش هاي معاصران ديده ميشود، حصر نظر به برخي اقوال و آثار ابن سينا در خصوص تعالي خداوند است ، همانند: مفارقت خدا از ماده ، ناشناختنيبودن ذات خـدا، علـت العلـل بـودن ، وراي سلسله ممکنات بودن ، واجب الوجود، فعليت محض .
(رجوع شود به تصویر صفحه ) صور تعالي خدا در فلسفه سينوي ابن سينا خدا را تمام و فوق تمام ميداند؛ با اين توضيح که خدا همه کمالات را دارد و هر وجودي در عالم هست از سوي خدا افاضه شده است (ابن سينا، ١٣٨٣ب ، ص ١١٧؛ همو، ١٤٠٤هـ ب ، ص ١٨٦، ١٨٨).