چکیده:
تالاب گاوخونی به لحاظ شرایط جغرافیایی، زیست محیطی و سه فاکتور آبشناسی، زیستشناسی و بومشناسی از نادرترین تالابهای ایران به شمار میرود که در سالهای اخیر به علت تغییرات شرایط اقلیمی، آلودگی و حرکت شنهای روان در معرض تغییر و تحول قرار گرفته است. در این تحقیق سعی برآن است که با شناسایی روند تغییرات کاربری اراضی این محدوده در بازهی زمانی 17 ساله و همچنین با استفاده از تغییرات دو عنصر اصلی تشکیل دهنده ساختار اقلیم (دما و بارش) در ایستگاههای سینوپتیک ورزنه و اصفهان بتوان شرایط بیابانزایی منطقه مورد مطالعه را مشخص کرد و به نوعی به مدیریت زیست محیطی این چاله کمک نمود. بدین منظور ابتدا تصاویر ماهوارهای ETM+ منطقهی مطالعاتی طی سالهای 1990، 1999 و 2006 تهیه و در محیط ENVIوGIS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت تا اطلاعات مورد نیاز برای ارزیابی روند تغییرات به صورت کمی به دست آید. نتایج به دست آمده از این بررسی نشان داد که به دلیل تخریب تالاب، پدیدههای مرتبط با آن مانند تنوع و تراکم پوشش گیاهی و مساحت بخش آبگیر کاهش پیدا کرده است. در ادامه به منظور تحلیل بیابانزایی از دیدگاه اقلیمی، ابتدا با استفاده از روش تجربی ترنت وایت، تغییرات تبخیر و تعرق در ایستگاههای ورزنه و اصفهان ارزیابی و در نهایت روند این تغییرات، همچنین دماها و بارش با روش من کندال و سنس استیمیتور محاسبه گردید. نتایج نشان داد که مولفههای دما و تبخیر و تعرق در اکثر ماههای سال مخصوصا فصول تابستان و پاییز روند افزایشی قابل توجهی دارند از طرف دیگر پارامتر بارش در این دو فصل هرچند روند مشخصی ندارد اما مقدار آن کاهش یافته است در واقع مجموع این عوامل شرایط بیابانزایی را در محدودهی مورد مطالعه تشدید کرده است.
Gavkhoni wetlands in terms of geography conditions, environmental and three factors hydrological , biological and ecological gives rise to the rarest wetland of iran in recent due to climatic conditions change, pollution and moving smooth has been subjectedchange and evolution .In this study has tried that by identification the process of change land use in this range in 17 years period as well as the changes the primary element of climate (temperature and precipitation) in synoptic stations of the Isfahan and Varzaneh, can be identified the desertification in the study area and in some way to help the environmental management this hole. Therefore at first the ETM+ satellite images area of study during the 1990, 1999 and 2006 prepared and by use of ENVI and GIS were analyzed.Untill obtained the information needed to evaluate quantitatively the changes. The results showed that due to the destruction of wetlands, related phenomena like variety and vegetation density and catchment area has declined .continuing to analyze desertification, view of climate first by using Thornthwaite method experimental procedure was evaluated evaporation and transpiration changes in Stations of Varzaneh and isfahan, finally were calculated the process of this change and temperature and precipitation by using Mann-Kendal and Sen's Estimator. The results showed components, temperature and evaporation and transpiration have significant rising trend in most months of the year, especially summer and autumn. On the other rainfull parameters in the two season, However, no clear trend , but it has fallen In fact, all these factors intensified the desertification of the area studied.
خلاصه ماشینی:
نتایج نشان داد که مؤلفه های دما و تبخیر و تعرق در اکثر ماه های سال مخصوصا فصول تابستان و پاییز روند افزایشی قابل توجهی داشته اند از طرف دیگر پارامتر بارش در این دو فصل هرچند روند مشخصی ندارد اما مقدار آن کاهش یافته است در واقع مجموع این عوامل شرایط بیابان زایی را در محدوده ی مورد مطالعه تشدید کرده است .
تالاب گاوخونی یکی از ٢٢ تالاب ایران است که در سال ١٣٥٤ به ثبت پیمان نامه بین اللملی رامسر رسید ولی امروزه متأسفانه به برکه ایی تبدیل شده است ، از نقش های مهم و حیاتی تالاب ، جلوگیری از حرکت 12- Olomouc 13- Pastor et al 14- Pal and Al 15- Jones et al 16- Wang et al شن های روانی است که در پهنه وسیعی از ناحیه غربی تالاب گسترش دارند خشکی و شوری مشهود چاله گاوخونی علاوه بر این که پوشش گیاهی و اکوسیستم جانوری این منطقه را در مرز نابودی قرار داده است ، به دلیل تبعات زیست محیطی مخرب بر محیط اطراف همواره به عنوان تهدید و خطری بزرگ برای استان اصفهان به شمار میرود که با گسترش سطح کویر در این مناطق و افزایش هجوم ذرات شن و ریزگردها همراه است .
به منظور تجزیه وتحلیل شرایط بیابان زایی در محدوده ی مورد مطالعه نیز مراحل زیر انجام شد: ١- استخراج مؤلفه های کمینه ، بیشینه و میانگین دما و همچنین پارامتر بارش ایستگاه های سینوپتیک ورزنه و اصفهان طی دوره ی آماری ٤٧ ساله (٢٠١٢-١٩٦٥) به صورت ماهانه ٢- محاسبه میزان تبخیر و تعرق ایستگاه های مذکور با استفاده از معادله ترنت وایت در روش ترنت وایت تبخیر-تعرق پتانسیل برای هریک از ماه های سال محاسبه می گردد.