چکیده:
اهمیت تهدیدهای امنیتی بیوتروریسم و آثار گسترده آن باعث افزایش توجه بینالمللی در مقابله با این پدیده شده است. در ایران نیز در برخی از اسناد راهبردی ناظر به رویکردهای کلان مانند قانون برنامه پنجساله پنجم توسعهوزارت اطلاعات مسئول طرحریزی مبارزه با این نوع تروریسم شده است. این مقاله در تلاش است تا ضمن تبیین مفهوم بیوتروریسم که اقدامی ضدامنیتی است، رویکردهای راهبردی اسناد بینالمللی و سیاست کیفری ایران را در مقابله با این پدیده بررسی کند. نتیجهگیری پایانی این مقاله که به روش کتابخانهای و بهصورت توصیفی- تحلیلی انجام شده است، ناظر بر این است که هر چند سیاست کیفری ایران در پرتو راهبردهای جنایی اسناد بینالمللی، قدمهای مثبتی برای مقابله بیوتروریسم و پیشگیری از آن برداشته است، اما هنوز خلأهایی در این خصوص وجود دارد که نیازمند بررسی و تصمیمگیری است.
Mojtaba Vahedi Abstract: Bioterrorism is a universal phenomenon. The importance of security threats of this kind of terrorism and its widespread and harmful effects that is created by abusing poisonous, bacterial and biological factors intend to kill or suffer humans, animals, and plants, result in the new attention to the notion of bioterrorism and providing the micro and micro legal– political solutions to combat it in the national and international levels. Because of this, the international instruments pay special attention to it and have made the countries provide legislations against it. Therefore, Iranian law in some micro- legal instruments such as fifth development program, imposing the duty of preparation a draft in combat of the bioterrorism to Ministry of Intelligence. In this way, the paper tries to evaluate the notion of bioterrorism and guiding approach to international instruments and Iranian criminal policy. The research is based on the data library and finally concludes that although Iranian penal policy in the light of international instruments’ criminal guiding approach, has taken positive steps toward the combat of bioterrorism, still there are some deficiencies in this policy.
خلاصه ماشینی:
از نظر تاريخچه اين نوع حملات ، بهره گيري از ويروس ها و باکتريها و ساير عوامل بيماريزا براي بيمارکردن افراد و حيوانات و صدمه به محيط زيست ، هرچند جديد نيست و در تاريخ براي قتل يا بيمارکردن افراد خاص مانند برخي امامان شيعي استفاده شده است ، در دوران جديد به ويژه در قرن بيستم به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته و نه تنها باعث مرگ و صدمه به بسياري از افراد شده است ، بلکه هراس ناشي از آن باعث شده تا نام بيوتروريسم بر آن گذارده شود (قزويني و ديگران ، ١٣٨٣: ٣١).
اهميت اين موضوع و خدشه اي که بر امنيت جهاني و منطقه اي ايجاد ميکرد، باعث شد در قرن بيستم و اوايل قرن بيست ويکم تلاش هاي جدي حقوقي در سطح بين المللي و داخلي براي مقابله و پيشگيري از اين اقدامات صورت گيرد که اولين آنها پروتکل ژنو بود که ١٧ ژوئن ١٩٢١ توسط کشورهاي عضو سازمان ملل متحد به تصويب رسيد و آشکارا استفاده از گازهاي خفه کننده و سمي و روش هاي باکتريولوژيک جنگي و سلاح هاي ميکربي را در جنگ ها و درگيريهاي بين کشورها ممنوع کرد (محمدي، ١٣٨١:٤٨٤).
با اين حال ، هرچند بعيد به نظر ميرسد در برخي موارد حتي با وجود دو عامل «انديشه اي و عيني» در ارتکاب بيوتروريسم ، دست يافتن به تعريفي متقن از اين پديده امکان پذير باشد، ولي ميتوان 166 فصلنامه مطالعات راهبردي، شماره ٨٥ پاييز ٩٨ گفت سه عنصر اصلي استفاده از عوامل بيولوژيک ، قصد ارعاب و ترس و صدمه به انسان ، حيوان و محيط زيست ميتواند سه محوري باشد که در تعريف بيوتروريسم بايد مدنظر قرار گيرد.