چکیده:
روایتشناسی، رویکردی نوین و ساختارگرا در مطالعه ادبیات است و باید ولادیمیر پراپ، مردمشناس روس را آغازگر این روایتشناسی نوین دانست. وی درشکلشناسی قصههای پریان، کارکردها"خویشکاریها"راعناصرثابت قصهها میداند و بر اساس آنها، فرم قصهها را تعیین میکند. در سالهای اخیر "ریختشناسی" آثار ادب فارسی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است؛ از جمله آثار شاخص ادبیات کهن فارسی که قابلیت ریختشناسی را دارد، "الهینامه عطار" نیشابوری است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، چرایی و چگونگی ساختار روایی در حکایات الهینامه عطار نیشابوری (پانزده حکایت)، براساس الگوی ولادیمیرپراپموردمطالعه، تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. مهمترین دادههای آماری، "خویشکاری"، صحنه آغازین، پایانی و شخصیتهای حکایات است. نتایج این جستار، اثبات میکند که؛ صحنه آغازین در فضاسازی حکایات موثر است و خویشکاریهای کمبود و مصیبت بیش از سایر عناصر، ایفای نقش مینمایند.
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، چرایی و چگونگی ساختار روایی در حکایات الهی نامه عطار نیشابوری (پانزده حکایت )، بر اساس الگوی ولادیمیر پراپ مورد مطالعه ، تجزیه و تحلیل قرار گرفته است .
فرضیه تحقیق با توجه به جستاری که در اغلب حکایات "الهی نامه " به انجام رسید، در همان صحنه آغازین توصیف شخصیت ، زمان و مکان آشکار است و "خویش کاری" بسیاری از حکایات نیاز و مصیبت دیده شده است ، بنابراین می توان گفت که ساختار حکایات "الهی نامه "، قابلیت انطباق بر نظریه ساختاری پراپ را دارند و ریخت حکایات بیش از آن که در خدمت سیر روایی باشد، به تعلیم معرفت و اخلاق می پردازد.
پیشینه تحقیق در این پژوهش حکایت های "الهی نامه " عطار بر اساس الگوی روایی ولادیمیر پراپ با تأکیدی بر "ریخت شناسی" (صحنه آغازین و پایانی، خویش کاری و شخصیت ) مورد بررسی قرار می گیرد.
نخستین قدم برای نزدیک شدن به این گنجینه ، شناساندن آن به مخاطب است و یکی از راه های شناساندن پژوهش و بازخوانی آثار ادبی است تا از این طریق ، هم نایاب ترین گوهرهای درخشان نهفته در آن ها، در اختیار مخاطب قرار گیرد و هم اشتیاق و انگیزه مطالعه اصل آثار در او بیدار و نیرومند شود و هدف اصلی پژوهش شناخت ارزش های والای ادبیات کهن پارسی و نقش و جایگاه شیخ عطار نیشابوری و قابلیت های روایی اثر وی، "الهی نامه " می باشد.
از مجموع یافته های این جستار نتیجه می شود که بدون در نظر گرفتن مضمون حکایات ، ساختار داستان های "الهی نامه " را می توان بر اساس الگوی ریخت شناسی پراپ بررسی و تحلیل نمود و الگوی سیر روایی را در آن ها یافت .