چکیده:
این پژوهش در پی یافتن پاسخی است برای این پرسش که رویکرد آیات قرآن کریم و روایات اسلامی به هنر - صنعت «مدلینگ» چیست. دستاورد پژوهش این است که «مدلینگ» در فرض تعریفی که از آن در عرف ارائه میشود، دربارۀ مردان و کودکان اغلب پسندیده است ولی دربارۀ بانوان در صورت رعایت نکردن حدود شریعت میتواند از مصداقهای تبرّج و جاهلیت نوین بوده که بر پایۀ آموزههای قرآن حرام است؛ زیرا تبرج همه گونه آرایه و آذین ظاهری و درونی زنانه را در برمیگیرد؛ و در چارچوبهای گوناگون پوششی، رفتاری و گفتاری قابلنمایش است؛ و مدل جز با آشکار کردن این زینتها نمیتواند به تبلیغ کالا بپردازد. دیدگاه آیات و روایات اسلامی نیز در تمام مواردی که زمینهساز آشوب و تباهی باشد، حرمت است؛ ولی با توجه به اینکه عنوان مدل را میتوان از کودکی در تبلیغ پوشاک بچگانه تا تصویر سیاستمداری بر روی جلد یک هفتهنامه شامل دانست، پذیرفتنی است اگر شمول بیشتری برای «مدلینگ» قایل شویم؛ و از تعریفی که معمولا از این واژه در عرف شناخته میشود پا فراتر گذاریم، فعالیتهایی که سودمند و دارای سودهای پاک بوده و در چارچوب آیین اسلام باشد، مانعی نخواهد داشت؛ و میتوان از این امکان حتی در تبلیغات دینی نیز استفاده نمود. شیوۀ پژوهش در این نوشتار کتابخانهای و فیشبرداری و روش حل مساله تعریفی و تبیینی است؛ که از منابع معتبر تفسیری و فقهی بهره گرفتهشده است.
واژههای کلیدی: مدلینگ، تبرج، جاهلیت، مدلینگ مجاز، مدلینگ غیر مجاز
خلاصه ماشینی:
استفاده از عناصر متنوع برای جذب مخاطب و افزایش تأثیر آگهیهای تلویزیونی، نگرانی اصلی برنامهریزان و تبلیغکنندگان در رسانهها است و استفاده از مدلهای مرد، زن و حتی کودک، یکی از عناصر مهم و اثربخش تبلیغات تجاری در جهان امروز است؛ هر روز پررونقتر میشود؛ (استیگلیتس، 1382: 52 ـ 50) اما هدفمندی خلقت در جهت رسیدن همه موجودات به کمال و سعادت و در این میان نقش خلیفهاللهی انسان و کرامتی که خداوند به او بخشیده است و هدایت ویژه او با تعلیمات قرآن، اقتضا میکند که انسان گوهر والای وجودش را مصون نگه دارد؛ تا از آن سوءاستفاده نشود و به چشم یک کالای سودآور به او نگاه نکنند.
سؤال اصلی این پژوهش بر بنیاد این پرسش بناشده است که دیدگاه قرآن کریم و روایات اسلامی به شغل «مدلینگ» چیست و آیا میتوان از این هنر ـ صنعت در جامعۀ اسلامی استفاده نمود؟ ضرورت و اهمیت پیشرفت سریع هنر ـ صنعت «مدلینگ» در دنیای امروز و کاربرد آن در تجارت جهانی ـ بهخصوص حضور جدی زنان در این عرصه ـ و توصیه دنیای متجدّد به حضور حداکثری زنان در جامعه و حضور حداقلی آنان در خانواده (رضوی الهاشم، 1388: 3 ـ 1) ایجاب میکند که شغل «مدلینگ» براساس آموزههای اسلامی بررسی شود و قبل از نفوذ آرام این پدیده به جوامع اسلامی یک الگوی صحیح از آن عرضه شود.
(دشتی، 1384: خ 2) ب) جاهلیت مدرن در مورد زمان جاهلیت، در برخی از متون اسلامی به قبل از اسلام اشاره شده است، ولی حق آن است که در دوران پیامبر| و بعد از آن نیز میتواند عادتها و رفتارهایی شبیه رفتارهای جاهلیت اولی در جوامع مشاهده کرد که از آن به «جاهلیت مدرن» تعبیر میشود.