چکیده:
قلم کاری هنر چاپ یا نقش زدن روی پارچه است. این هنر از صنایع دستی بسیار قدیمی در ایران
محسوب می شود که قرن ها در کشور رواج داشته و امروزه مرکز تولید آن شهر اصفهان است.
پارچه، مهر، رنگ و نقش در کنار یکدیگر قرار می گیرند تا علاوه بر تولید انواع متنوعی از وسایل
مورد استفاده یا تزئینی، یکی از هنرهای بی نظیر سنتی ایرانی را به نمایش بگذارند. نقش در این
هنرنمایی، شاخصه مهم و چشم نواز محسوب می شود. انواع نقش های قلمکاری به سه گونه
اسلیمی، ختایی و گل ها و بته جقه مشاهده می شود. این نقش ها نیز همچون همه نقش ها در صنایع
دستی انتزاعی هستند و در نشانه شناسی قومی، معانی مختلفی را پدیدار می سازند. در هنر
قلمکاری، انتخاب پارچه، رنگ و نقش، فرایندی کاملا مشخص و قاعده مند دارد. در این مقاله
چگونگی آماده سازی پارچه، رنگ، قالب و مهر و نیز چگونگی مهر زدن بر روی پارچه آمده است.
نویسندگان این خودنگاشت ها، به صورت میدانی و با مشاهده مس تقیم و استفاده از منابع
کتابخانه ای، این پژوهش ها را انجام داده اند.
خلاصه ماشینی:
در اغلب طرح ها و ترکيب هايي کـه در هنرهاي سنتي مشاهده ميشود، اين ويژگي وجود دارد و اغلب اشکال طبيعـي اگـر بـه صورت سطوح هندسي و فرم هاي مجرد درنيامده اند، بـه صـورت طـرح هـاي مـورب و ١٥١ شکسته اي تصوير شده اند که همواره به صورت استليزه ١ است .
قلم کاري يا يه قول اصفهانيهاي اهل اين حرفه ، چيـت سـازي کـار تهيه پارچه هايي است که معمولا رنگ و زمينه آن خاکي است و روي آن به چهـار رنـگ متداول تر سياه ، قرمز، آبي و زرد نقش هايي چاپ شده است .
به طور کلي، تنوع نقش در پارچه هاي قلم کار يکي از عللـي اسـت کـه ايـن بافتـه را مناسب ذوق و سليقه خريداران کرده است ؛ زيرا نقوش اين گونه پارچه ها از طـرح هـا و اشکال متنوع و بسياري تشکيل شده است و تا حدودي به نقشه هـاي قـاليهـاي ايرانـي شباهت دارد.
در مرحله ظهـور و ثبـوت و بـراي آنکـه بـه رنگ هايي اصيل و ثابت بر روي پارچه هاي رنگ آميزي شده دست يابيم ، اين پارچه هـا را که مرحله اول را گذرانده اند، به کارگاه هاي ديگر ميبرند و آنگـاه آنهـا را در ديـگ هـاي بزرگي حاوي محلول روناس کوبيده و جوهر روناس قرار ميدهنـد.
به طور کلي، پارچه قلم کار پارچه اي است با نقش هاي چاپي؛ بدين معني کـه نقـوش روي پارچه با شستن ، رنگ خود را از دست نميدهند.