چکیده:
آیۀ پنجاه و پنج سورۀ مائده یا آیۀ ولایت جایگاه بیبدیلی در گفتمان اعتقادی شیعه در موضوع ولایت دارد. متکلمان و مفسران شیعه براساس روایات صحیح ذیل این آیه، که در آثار روایی فریقین مأثور است، این آیه را ناظر به امامت امیرمؤمنان علی (ع) دانستهاند؛ اما مفسران اهلسنت با تکیه بر وحدت سیاق و پیوستگی معنایی آیات، این موضوع را انکار کرده و مدعای شیعیان را خلاف ظاهر قرآن قلمداد میکنند. خدشهای که پاسخ درخوری دریافت نکرده و شیعیان با پذیرش آن، ثقل مباحث خود را بر نقل میگذارند. پژوهش حاضر با صحهگذاردن بر پیوستگی معنایی سیاق آیۀ ولایت، نادرستی معانی مطرح شده برای ولایت در این سیاق را نشانمیدهد و بعد از آن با توجه به قرائن موجود، معنای جدیدی را برای ولایت در این سیاق پیشنهاد میکند که همسو با اعتقاد شیعیان در باب ولایت است. براین اساس، "تولّی" به معنای طی کردن پلکان به سوی ولیّ است و "ولیّ" کسی است که افراد تحت ولایت خود را به سوی ارتفاعات یا اعماقی که در آن قرار گرفته است، سوق میدهد. خداوند، اعراب را از اینکه تفکر و فرهنگ خود را از اهلکتاب بگیرند، نهی میکند و میخواهد تا تنها چشم به او، رسول الله و مؤمنان مطرح شده در آیۀ ولایت داشته باشند. این معنا روشنمیسازد که این مؤمنان نمیتوانند گروهی غیر از اهلبیت باشند.
The Verse 5: 55, i.e. wilayah verse, has an undeniable position in the Shi'a belief discourse on the subject of Guardianship. Shiite theologians and commentators, based on the correct narrations under this verse, which are found in the hadith sources of both Shi'as and Sunnis, consider this verse to be dealt with the Imamate of Ali (as). But Sunni commentators deny it, relying on the unity of meaning and semantic continuity of the verses, and dismiss the claim of Shi'as as contrary to the appearance of the Qur'an. The disagreement has not been answered properly as well as Shias base their beliefs merely on hadiths. Confirming the semantic consistency in the context of the wilayah verse, the present paper shows the incorrect meanings of wilayah. Based on existing evidences then it proposes a new meaning for wilayah, which is in accordance with the Shiite opinion. Accordingly, “tawalli” means climbing up the stairs towards the “wali” (guardian) who leads the people under his guardianship to the heights or depths in which he is located. God forbids the Arabs to take their thought and culture from Jews and Christians, and orders them to pay attention only to “the Prophet (PBUH)” and the “believers” mentioned in the verse. This meaning makes clear that these “believers” cannot be anyone other than the Ahlul-Bayt (as), Household of the Prophet (PBUH).
خلاصه ماشینی:
خداوند، اعراب را از اينکه تفکر و فرهنگ خود را از اهل کتاب بگيرند، نهي ميکند و ميخواهد تا تنها چشم به او، رسول لله و مؤمنان مطرح شده در آيۀ ولايت داشته باشند.
در اين راستا، آيۀ پنجاه و پنج سورٔە مائده (إنما وليکم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلاه و يؤتون الزکاه و هم راکعون )، بيش از ساير آيات قرآن ، مورد تمسک مفسران و متکلمان شيعه قرارگرفته است ، تا جاييکه به آيۀ ولايت موسوم شده است ؛ روايات متعددي در منابع شيعه [نک : ٢٠، ص١٢٤؛ ٢٦، ص٥٩؛ ٣١، ج١، ص٢٨٨] و اهل سنت [نک : ٤، ج٣، ص١٢٦؛ ١٧، ج٢، ص٢٩٣؛ ٢٤، ج٦، ص١٨٦]، اين آيه را ناظر به امامت و خلافت اميرمؤمنان علي (ع ) بعد از رسول لله (ص ) مي داند.
». روشن است که در آيات حاکي از نهي ولي گرفتن اهل کتاب و کفار توسط مسلمانان ، ولايت نمي تواند به معناي "اولي بالتصرف" به کار رفته باشد؛ بلکه مراد از آن، نصرت و محبت است ؛ لذا آيۀ پنجاه و پنج سورٔە مائده نيز در صدد بيان اين موضوع است که مؤمنان به جاي آنکه اهل کتاب و کفار را دوست و ناصر خود بگيرند، بايد خداوند، رسول لله (ص ) و مؤمنان را به دوستي و نصرت برگزينند [نک : ٢، ج٣، ص٣٣٣؛ ١٦، ج١، ص٤٧٤؛ ٢٨، ج١٢، ص٣٨٢].