چکیده:
در حال حاضر جامعه اسلامی با بحرانهای زیادی روبهروست. پیدایش گروههای تکفیری با عقبه اعتقادی، که امت اسلامی را با خطر شکاف و فروپاشی مواجه کرده، یکی از آنهاست. ازاینرو بر اندیشمندان مسلمان (سنی و شیعه) ضروری است که برای مقابله با چنین بحرانهایی چارهاندیشی کنند. یکی از راههای فائق آمدن بر بحرانهای کنونی، بررسی بحرانهای گذشته است، بهنظر میرسد یکی از مقاطع تاریخی که بسیار مشابه با جنس بحرانهای امروزی است، شکلگیری واقعه سقیفه و چگونگی برخورد پیامبر اکرم و امیر مومنان علی با این واقعه است. برایناساس این تحقیق درصدد است با روش تحلیل منطقی به بررسی واقعه سقیفه بهعنوان یک بحران بپردازد تا بتوان با اتکا به نوع مدیریت پیشوایان دینی، برای بحرانهای کنونی (خطر شکاف و انشقاق جامعه اسلامی از همدیگر) چارهای پیدا کرد. ازاینرو در این تحقیق با استفاده از الگوی چهارمرحلهای (پیش از بحران، آغاز بحران، حین بحران و پس از بحران) به بررسی بحران سقیفه پرداخته شده است.
خلاصه ماشینی:
از منظر این تحقیق، جریان سقیفه بحرانی است ادامهدار که نشانههای آن از سالهای اواخر عمر شریف پیامبر اکرم( مشهود بود و همواره امت اسلامی را در طول تاریخ با بحرانهای دیگری درگیر کرده است که بارزترین نمونه آن، فتنه تکفیریهاست؛ چراکه دیده میشود گروه تکفیری داعش دقیقاً از جریان سقیفه الگوبرداری کرده است و مبتنی بر آن ادعای خلافت اسلامی میکند و بر همان استدلال و مبنا سرکرده خود را خلیفه مسلمین معرفی کرده است.
به عبارت دیگر، در بسیاری از موارد بحرانها اجتنابناپذیرند یا با تمام تلاشهایی که مدیران بحران پيش از آغاز بحران انجام میدهند، بحران تحقق پیدا میکند که در خصوص شکلگیری سقیفه و استقرار نظام انتخابی خلفایی نيز چنين شد؛ اما باید توجه داشت كه از منظر پیامبر اکرم( و امام علی( حفظ اصل اسلام و بهتبع آن حفظ جوهره و ماهیت نظام ولایی و حفظ وحدت و انسجام امت اسلامی در اولویت بود؛ چنانكه حضرت علي( به فرزندان ابولهب ـ كه در جريان سقيفه قصد مجادله با ابوبكر را داشتند ـ پس از نهي آنها فرمود: «سَلَامَةُ الدِّينِ أَحَبُ إِلَيْنَا مِنْ غَيْرِه».
بسيج منابع و اقدام عملی مستندات تاریخی نشانگر این مطلب است که امیر مؤمنان علی( تنها به مخالفت و عدم بیعت بسنده نكردند؛ بلکه ایشان برای درهم شکستن سقیفه و برگرداندن جریان انتخاب جانشین پیامبر( به مسیر اصلی خود، درصدد اقدام عملی و مسلحانه نیز بودند؛ منتها در تمام این موارد، اولویت حفظ اصل اسلام و اتحاد جامعه مسلمین را در نظر داشتهاند.