چکیده:
یکی از شاخههای مهم در دانش زبانشناسی، کاربردشناسی است؛ که برشناسایی منظورگوینده یا نویسنده متمرکز شده و ابزار مهم آن عناصر بافت درون زبانی و برون زبانی است. از طرفی یکی از موضوعات چالشی در دانش علوم قرآن و تفسیر، موضوع اختتام آیات و ارتباط معنایی آنها با محتوای آیه یا سوره است، به گونهای که گاهی جملات واحد در پایانه آیات با یک صورت در کاربردهای مختلف دارای نقشهای گوناگون میگردد و هر یک مقصود متفاوتی را منتقل میکند. این پژوهش در پی آن است که با استفاده از برخی اصول و مؤلفههای دانش کاربردشناسی، به تحلیل آیات قرآن با اختتام اوصاف انسانهای رستگار پرداخته و ابعاد موضوعی این آیات و تفاوتهای مفهومی آنها در سطح مراد جدی و مقصود نهایی را بر اساس نظریات آستین و سرل در خصوص نظریه کارگفت آشکار سازد. روش پژوهش بکار گرفته شده تحلیلی- توصیفی با استفاده از برخی مؤلفههای بافت درون زبان و برون زبان، یعنی روابط همنشین و جانشین، فضای نزول، لحنکلام و مقام سخن است؛ هر کجا از این پایانه استفاده میشود موضوع تقوا، دعوت به سوی خیرات، تبعیت از حکم پیامبر و... مد نظر است.
خلاصه ماشینی:
از جمله مفاهيمي که در اختتام آيـات به آن اشاره شده و با روش کاربردشناسي ميتوان مفاهيم و ارزش هاي افزوده اي از آن هـا استخراج کرده ، اوصاف انسان هاي رستگار اسـت ؛ و از آنجـا کـه شـناخت مسـير فـلاح و رستگاري آدمي و عوامل رسيدن به اين مهم تأثير شگرفي در عملکرد انسان دارد و با در ٣٧ نظر گرفتن اصل و اساس نظريه کارگفت که با توجه خـاص بـه بافـت زبـاني و مـوقعيتي توليد پاره گفت است و در آيات به وضوح اين بافـت حـداقل بـه لحـاظ زمـاني و مکـاني متفاوت است ، استفاده ازمباني اين نظريه در اختتام آيات ، منجر به تبيين تفاوت آيات در بعد کاربردي و نوع پيام هاي استخراج شده از آن ها ميگردد.
در زمينه اسـتفاده از دانش کاربرد شناسي در تفسير قرآن کريم چند اثر زير يافت گرديـد: «مبـاني تحليـل کارگفتي در قرآن کريم » از صانعيپور، «بررسي کاربرد شناسانه آيات محاوره اي در قـرآن کريم »، دانشگاه مينيا، مقاله «بررسي زبان شناختي تناسب آيـات قـرآن بـر پايـه اصـول همکاري گرايس » اثر غلامعباس سعيدي؛ بررسي سوابق پژوهشي انجـام گرفتـه پيرامـون اوصاف انساني در قرآن بيانگر اين واقعيت است که رويکرد آن ها بيش تر معناشناسي بوده است که يکـي از شـاخه هـاي آن معناشناسـي سـاختاري اسـت و از مباحـث آن تعيـين حوزه هاي معنايي يک واژه است مانند واژه جهـاد در قرآن (احمـدنژاد، ١٣٩٨).