چکیده:
موضوع مالکیت بر اراضی از دیرباز جزو پیچیدهترین مسائل اجتماعی و اقتصادی
ایران بوده است و تحولات مالکیت و زمینداری نیز همواره تحت تاثیر قوت و ضعف
حکومتها و اوضاع اقتصادی آنها قرار داشته است. در روستاهای شهرستانهای آرادان و
گرمسار که در گذشته «خوار» نامیده میشد. از دیرباز انواع مالکیتهای دولتی (خالصه)
اربابی» خرده مالکی و وقفی بر اراضی وجود داشته است. در طول یکصد سال اخیر
تحولات بسیاری را تجربه کرده است. در جریان اجرای قانون اصلاحات ارضی, مالکیت
بیشتر اراضی دولتی (خالصه) و اربابی به کشاورزان واگذار شد و به مالکیت آنها درآمد و
مالکیت خرده مالکان بر اراضی کشاورزی منطقه به شکل غالب درآمد. اراضی روستای
کندقلیخان که جزو روستاهای خالصه خوار بود نیز در این روند دچار تغییرات اساسی
گردید و در سال ۱۳۳۸ و بر اساس قانون فروش خالصجات. به ۷۰ نفر از کشاورزان
ذیحق واگذار گردید. پس از آن نظام بهره برداری از اراضی این روستا نیز که بر پایه
مشارکت گروهی و بنه بندی بود از هم پاشید. ضمن اینکه به دلایل مختلف از جمله
۱. پژوهشگر و کارشناس آرشد برنامه ریزی شهری و منطقهای پژوهشر استاز سمناز
ارث و تفکیک اراضی و فروش اراضی, مساحت قطعات زمینهای کشاورزی به شدت
کاهش یافت. در این مقاله پس از معرفی روستای کندقلیخانء تحولات ارضی و نحوه
بهره برداری از آنها مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
اراضـي روسـتاي کندقليخان که جزو روستاهاي خالصه خوار بود نيز در اين روند دچـار تغييـرات اساسـي گرديد و در سال ١٣٣٨ و بر اساس قـانون فـروش خالصـجات ، بـه ٧٠ نفـر از کشـاورزان ذيحق واگذار گرديد.
اين روستا که در دوره قاجار و اوايل پهلوي جزو بلوک آرادان محسوب مي شـد (شـاه حسيني، ١٣٨٨: ٩٤)، بر اساس تقسيمات کشوري نيز در دهستاني بـه همـين نـام قـرار گرفت و در سال ١٣٦١ رسما به تابعيـت دهسـتان يـاتري از بخـش مرکـزي شهرسـتان گرمسار در آمد.
جدول شماره (١): جمعيت کندقليخان (١٣٩٥ شمسي-١٣٠٣ قمري) )به تصویر صفحه رجوع شود) مأخذ: اعتمادالسلطنه ، رزم آرا و مرکز آمار ايران تحولات مالکيت ارضي تا چند دهه قبل به زمين هايي که مالکيت و حـق بهـره وري از عايـدات آن در اختيـار حکومت مرکزي و شاه قرار داشت ، اراضي خالصه گفته ميشـد و جمـع آن را خالصـجات ميناميدند١.
تاريخ و دليل تغيير مالکيت اراضـي ايـن روسـتا از مالکيت خصوصي (اربابي) به خالصه مشخص نيست ولي با توجـه بـه شـواهد و قـرائن موجود احتمالا ناشي از تملک اراضي اين روستا توسـط حکومـت در اواخـر دوره قاجاريـه در مقابل مطالباتي بود که از ورثه اللهيارخان آصف الدوله داشته است .
جدول شماره (٢) ميزان اجاره محصولات زمستانه اراضي کشاورزي روستاي کندقليخان (سال ١٣١٨ شمسي) رديف محصول مقدار (کيلوگرم ) 1 گندم 39736 2 جو 9426 3 کاه 47849 4 جمع 97011 مأخذ: آرشيو سازمان اسناد و کتابخانه ملي جمهوري اسلامي ايران .