چکیده:
امروزه سازمانهای حرفهای برای بهبود عملکرد خود به مجموعهای از اصول اخلاقی نیاز دارند که با توجه به حرفه و حوزۀ مأموریت کاری و فعالیت آنها تدوین شده باشد. بنا بر باور پژوهشگران و صاحبنظران حوزۀ ارتباطات و رسانه، فقدان نظامنامه و مرامنامۀ اخلاق حرفهای مدون از کاستیهای قابلتوجه در نظام رسانهای جمهوری اسلامی ایران است. نوشتار پیش رو، بهدنبال ارائه الگو و نظریه بومی در عرصۀ «اخلاق حرفهای رسانه» و «هنجار رسانه» و غنیسازی ادبیات مرتبط در این حوزه است. روش این پژوهش، بهمنزلۀ بخشی از روشهای کیفی در چهارچوب تفسیرگرایی قرار میگیرد و از نظر شیوههای گردآوری دادهها از تجارب زیستۀ پژوهشگران، مصاحبههای گروهی، متمرکز و عمیق و نیز از پرسشنامهها در سطوح مختلف ستاد و صف حوزۀ عملکردی رسانه (مدیران، برنامهسازان و کارشناسان) با نمونهگیریهای هدفمند استفاده شده است. در این مقاله تلاش شده با استمداد از مبانی نظری و روشی پژوهش و با نقد و بررسی نظریهها، الگوها، مبانی پنجگانه در اخلاق و نظریههای ششگانۀ هنجار رسانه و با ارجاع به مبانی و تعلیمات اسلامی، «اصول اخلاق حرفهای رسانهها در جمهوری اسلامی ایران» بررسی شود.
Professional organizations in the present age need a set of ethical principles related to the profession and the field of their mission and activity to improve their performance. According to researchers and experts in the field of communications and media, the lack of a code of conduct and professional ethics is one of the significant shortcomings in the media system of the Islamic Republic of Iran. The present article seeks to provide an indigenous model and theory in the field of "media professional ethics" and "media norm" and to enrich the relevant literature in this field. The method of the present study is classified as a part of qualitative methods in the paradigm of interpretiveness and in terms of data collection, group interviews, focused and in-depth, as well as a questionnaire have been used used at different levels of headquarters and staff of media performance areas (managers, programmers and experts) with targeted sampling. In this article, an attempt has been made by using the theoretical and methodological foundations of research and by reviewing theories, patterns, five principles in ethics, and six theories of media norm and by referring to the principles and teachings of Islam, the "Principles of professional ethics of the media in the Islamic Republic of Iran" will be elaborated
خلاصه ماشینی:
در بعضی از منابع خارجی، علاوهبر ارائه مفاهیم نظری، باتوجهبه نوع جهانبینی و نظام ارزشی و هنجارهای رسانهای متبوع، به مصادیقی از اصول اخلاق حرفهای اشاره شده است که در پژوهش حاضر با بومیسازی مفاهیم و برخی از مصایق، از آن اصول پیشنهادی نیز استفاده کردیم (Clement, 1980; Philip &Wilkins, 2008).
اصول اخلاق حرفهای رسانه ناظر بر محتوا منظور از «محتوا» در این بخش، هرگونه ایده، آموزههای دینی، سیاستها، ارزشها و هنجارهایی است که باید به انواع مختلف قالبها و ساختارهای اصلی برنامهسازی در رسانههای ارتباطجمعی تبدیل شود و حامل پیامهایی برای مخاطبان جامعه باشد.
د) رفتار سازمانی - همۀ دستاندرکاران رسانهها باید خود را موظف به رعایت اصول، ضوابط و فرهنگ سازمان متبوع خود بدانند و اهداف عالی سازمان را فدای منافع شخصی نکنند؛ - در جذب نیروی انسانی به این نکته توجه شود که افرادگزینششده به انجام وظایف خود متعهد باشند و باورداشته باشند که صداوسیما دانشگاهی عمومی است و وظیفۀ فرهنگسازی در جامعه بر عهدۀ رسانهاست؛ - نیروهای انسانی (بهویژه مدیران) به مأموریت و وظیفۀ جمهوری اسلامی ایران در زمینهسازی عینیتبخشی به آرمانها و اهداف خود و نیز وظیفۀ تمدنسازی اسلام و ایران باور داشته باشند؛ - برای پیشگیری از بهطمعانداختن رسانه، دریافت هدایاینامتعارف از سازمانها و اشخاص ممنوع است؛ اصحابرسانه نباید شغل رسانهای خود را با امورتجاری و بازرگانی یا فعالیتهای سیاسی بیامیزند؛ - از آگهیدهندگان و مخاطبان، هیچ دستور و پاداش مستقیم یا غیرمستقیمی دریافت نكنند؛ - در صورت تعارض اصول و مبانی اخلاقی و در دوراهیهای تصمیمگیری، صاحبان مشاغل رسانهای باید با مسئول مافوق خود هماهنگی لازم را انجام دهند.