چکیده:
هرگونه کتابت یا ضبط نادرست واژه و ترکیب از سوی کاتب و مصحح، می تواند به ابهام معنایی متن منجر شود و مخاطب را در درک مفهوم دچار مشکل کند. افزون بر این، نگاشتن شرح و تعلیقات بر این ضبط های نادرست، به پیچیده تر شدن مفهوم ابیات می انجامد. تاثیر این مسایل در تصحیح یک متن، هنگامی چند برابر می شود که متن مصحح، از متون کهن ادب فارسی بوده، واژگان کم کاربرد و گاه متروک و مهجور در آن به کار رفته باشد. مصداق این ادعا را می توان در حدیقه الحقیقه سنایی سراغ گرفت؛ متنی که به خودی خود دشوار است و کتابت ها و تصحیح های مختلف، بر دشواری آن افزوده اند تا جایی که مشاهده می شود در متن های مصحح، شکل ضبط شده برخی ابیات، مفهوم روشنی ارایه نمی دهد. این پژوهش در پی آن است تا با استفاده از نسخه های کهن حدیقه و به شیوه توصیفی تحلیلی، ضبط نادرست یا بدخوانی برخی ابیات این منظومه را برجسته سازد. مهم ترین دستاورد پژوهش، پیشنهادهایی برای ضبط درست یا خوانش صحیح برخی واژگان، ترکیبات و ابیات در حدیقه سنایی است که بر آن اساس، گره مفهومی ابیات مورد بحث، گشوده خواهد شد.
Any misinterpretation of a word or a combination by the scribe and
"corrector" can lead to semantic ambiguity of a text, and it makes it
difficult for the reader to understand the meaning of a poem. In
addition, writing commentaries and suspensions on these inaccurate
recordings leads to a more sophisticated concept of verses. The effect
of these issues on correcting a text is multiplied when the book is
corrected from old Persian literature, and inappropriate and sometimes
derogatory words are used. This claim can be traced inSana'i'sHadiqat
al-Haqiqa; this text, difficult in itself, has become even more
complicated by various scripts and corrections, to the extent that in the
corrected texts, the recorded form of some verses do not provide any
clear meaning. This study seeks to highlight the inaccurate recordings
of some of the verses of this poem by using old manuscripts in a
descriptive-analytical manner. The most important achievement of the
present paper is to offer suggestions for correct recording or reading of
some of the words, combinations and verses in Sana'iHadiqat al-
Haqiqa, whereby the conceptual node of the verses in question could
be resolved.
خلاصه ماشینی:
ir Abstract Misrepresentation and Misinterpretation of the Verses of Hadiqat al-Haqiqa in Corrected Texts (Based on Old Manuscripts) Mahdi Tabatabaei* Any misinterpretation of a word or a combination by the scribe and "corrector" can lead to semantic ambiguity of a text, and it makes it difficult for the reader to understand the meaning of a poem.
. 6 لیکن از روزه سـاخت بهـر یقـین امتـــت را زبهـــر ســـنت دیـــن صــورتت دیــد مــرد بینــا دیــن هوس از سر گرفت هوش و یقـین (سنایی، ١٣٨٣: ٢٠٩) لکهن از روزه ساخت بهـر یقـین امتـــت را ز بهـــر ســـنت دیـــن لکهــن از روزه مــرد بینــا دیــن خرد و هـوش کـرده بـر تـو یقـین (همان ، ١٣٩٧: ٢٤٦) لطایف الحدایق بیت نخست را ندارد و بیت دوم را بدین شکل ضبط کرده است : صــورتت دیــده مــرد بینــا دیــن هوس از سر گرفته هـوش و یقـین (عباسی ، ١٣٨٧: ٢٢٧) در نسخۀ بغدادلی وهبی و فخری نامه هم بیت نخست ضبط نشده و بیـت دوم بـدین شـکل آمده است : صـــورتت دیـــد مـــرد بینـــابین هــوس از هــوش تــو برکـرد یقـین (همان ، ١٣٨٢: ٦٤) یاحقی و زرقانی با مبهم خواندن معنای بیت دوم ، در توضیح بیت نخست آورده اند کـه سـنت رسول الله برای رسیدن به یقین ، لکهن (گرسنگی کشیدن ) را به روزة اسلامی تبدیل کرده اسـت .
در نسخۀ ولی الدین استانبول و در دست نویس «ل » از تصحیح مدرس رضوی ، گزارش بیـت بدین گونه است : همچـو چنـگ ار در هــوات زنـم رسـن انـدر گـلو، چـو نـات زنــــم «نا» در فرهنگ های لغت «به معنی نای و نی هم آمده »است : (برهان قاطع ، ذیل «نا») وآن مقیمان خرابـاتی از آن دیوانـه تـر می شکستند خم هـا و مـی فکندنـد چنـگ و نـا (مولوی ، ٢٥٣٦: ٦٤) و: حلم در حلم است و رحمت ها بـه جـوش نشــنوی از غیــر چنــگ و نــا خــروش (همان ، ١٣٦٣: ٥٠٢) به نظر می رسد در بیت مذکور هم «نا» همین مفهوم را دارد.