چکیده:
در دهههای اخیر، چرخش پژوهشهای اجتماعی از روشهای کمی، به روشهای کیفی و رویکردهای تفسیری، اهمیت رویکرد کیفی در تحقیقات اجتماعی را دوچندان کرده است. اقدامپژوهی، از جمله روشهای کیفی است که در جستوجوی دانش، تغییر و بهبود عملکرد است. این روش از جمله روشهایی است که فمینیست برای به چالش کشیدن بحث نابرابری جنسیتی و انتقاد از روشهای رایج تولید دانش مردانه، برای انجام تحقیقات خود از آن استفاده میکنند. اما با توجه به اینکه روششناسیها هرگز خنثی نیستند و در واقع مبتنی بر مبانی و اصول فلسفی پارادایمهای علمی هستند، فهم این نوع اقدامپژوهی، بدون فهم مبانی هستیشناختی و معرفتشناختی پارادایم فمینیسم امکانپذیر نیست. بنابراین، هدف این پژوهش بررسی مبانی فلسفی اقدامپژوهی فمینیستی است که با استفاده از روش توصیفی - تحلیلی به پرسشهایی از این قبیل میپردازد که اقدامپژوهی فمینیستی چیست؟ ویژگیهای آن کدام است؟ و مبانی هستیشناختی و معرفتشناختی آن کدامند ؟ یافتههای تحقیق حاکی از این است که مبانی فلسفی این روش، در نقد مبانی فلسفی پوزیتویسم شکل گرفته است که آن مبانی نیز به صورت منطقی، روشهای خاصی مانند روشهای کمی و آزمایشی را اقتضا میکند. اما فمینیستها این مبانی را به چالش میکشانند و بدیلهای فلسفی دیگری را ارایه میکنند که روش اقدامپژوهی فمینیستی نیز منطقا زاییده همان مبانی فلسفی است.
خلاصه ماشینی:
در تعريف ديگري آمده اسـت کـه اگـر موقعيـت مورد برسي به نحوي است که مردم در آن تأمل مي کنند و کـار و موقعيـت شـان را بـه وسـيله ايجـاد يـک ارتبـاط تنگاتنگ بين تأمل و عمل ، بهبود مي بخشند و تجاربشان و فهمشان را از اعمالشـان و مـوقعيتي کـه در آن هسـتند، علاوه بر مشارکت کنندگان ديگر، براي عموم مردمي که به موضوع علاقه مند هستند، يـا دغدغـه آن را دارنـد، نيـز عمومي مي کنند، در اين صورت مي توان گفت : در اين موقعيت ، اقدام پژوهي در حال انجام است (مک نيـف ، ٢٠٠٢).
با توجه به آنچه گذشت ، روشن شد که منطق مبناي معرفت شناسي ديدگاه فمينيستي ، بيشـترين سـنخيت را بـا روش اقدام پژوهي فمينيستي دارد؛ چرا که منطق اين ديدگاه ايجاب مي کند کـار بـه صـورتي مشـترک و غيرفـردي انجام شود؛ يعني پژوهشگر به زنان مورد بررسي کمک کند کـه خـود دربـاره خـود تحقيـق کننـد و پـژوهش گـر و پژوهش شونده ، با هم دربارة موضوع تحقيق ، شيوه اجراي آن و نحوه به کارگيري يافته ها، تصميم بگيرند.
يکي از پرکاربردترين روش هايي که فمينيسـت هـا بـراي انجـام پـژوهش هـاي خـود از آن اسـتفاده مـي کننـد، اقدام پژوهي است ؛ زيرا اين رويکرد، امکان مشارکت در پژوهش را فراهم مي کند و به زنان اجازه مي دهد کـه صـداي خود را به گوش ديگران برسانند و ماهيت جهاني که در آن زندگي مي کنند، براي ديگران آشکار شـود.