چکیده:
انسجام مفهومی معنایی است و به روابط معنایی که میان عناصر یک متن وجود دارد، اشاره می کند و به واسطۀ عمل آنها، درک برخی از عناصر متن امکان پذیر میگردد؛ یک عنصر، عنصری دیگر را پیش انگاری میکند، به این معنا که عنصر دوم را نمی توان بدون عنصر اول درک کرد و در نتیجه، این روابط میان عناصر متن، به کلام وحدت، انسجام و یکپارچگی می بخشند. در این مقاله «شعر عقاب» خانلری براساس نظریۀ هلیدی و حسن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت که ضمن شناسایی عوامل انسجام متنی آن و توصیف کیفی آنها، تبدیل به دادهای کمی هم شدند که نتیجه پژوهش نشان داد، عوامل انسجام دستوری شعر عقاب به مراتب بیشتر از سایر عوامل است، و غالب نمونه های انسجام دستوری نیز مربوط به ارجاع شخصی است، بعد از آن عامل پیوند است و چون متن شعر روایی است، عامل واژگانی نقش کمتری در انسجام متنی داشته و بسامد بالای عوامل انسجامی بیانگر این است که شعر از انسجام متنی بسیار خوبی برخوردار است.
خلاصه ماشینی:
بیان مسئله این مقاله تلاش میکند تا با بررسی میزان تأثیرپذیری سعدی از قرآنکریم ونهجالبلاغه در بیان مضامین مربوط به عشق و محبت، پاسخ مناسب این پرسشها را بیابد که: 1- مفهوم عشق و محبّت و آموزههای تعلیمی آن چه جایگاهی در کلیّات سعدی دارد و در مقایسه با آموزههای دینی و اسلامی در آیات قرآن و نهجالبلاغه تا چه حد مورد توجّه قرار گرفته است؟ 2- میزانِ کاربرد مفاهیم و مضامین مربوط به عشق و محبّت در کلیّات سعدی تا چه حد با آموزههای قرآنی و دینی در این رابطه هماهنگی یا تضاد دارد؟ 3- سعدی شیرازی تا چه اندازه توانسته با استفاده از مضامینِ عشق مجازی، رهنمونِ مخاطب خود به سوی عشق حقیقی و محبوب الهی باشد؟ 4- با توجّه به این که قالبِ غزل در شعر فارسی بیشتر به معاشقه، مغازله و بیان عواطف بشری اختصاص دارد، شاعر شیرینسخن تا چه حد توانسته، قالب غزل و مضامین مربوط به عشق و محبّت را در خدمت بیان آموزههای تربیتی، اخلاقی و معارف نابِ انسانی و الهی قرار دهد؟ فرضیهای که پژوهش در پی اثبات آن است، به قرار زیر است: با توجه به وجود قراینی همچون آشنایی شاعر با اندیشه های اسلامی به خصوص معارف ناب قرآنکریم و نهجالبلاغه بهنظر میرسد که آبشخور اصلی اندیشه های اخلاقی و تربیتی مربوط به عشق و محبت در کلیّات سعدی، منابع اسلامی، همچون قرآنکریم و نهجالبلاغه است، بهگونهای که در جای جای اشعارِ او، ردّپای تأثیرپذیری از آیات قرآنکریم و اندیشههای والای امام علی(ع) دیده میشود.