چکیده:
در میان آثار سنایی غزنوی حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه از تمایز و تشخص قابل توجهی برخوردار است؛ زیرا در قالب داستان های آن، مجموعه ای از رمزها، نمادها و کاربردهای آنها به مخاطب ارائه میشود. حدیقه الحقیقه از منظومه هایی است؛ که بر بسیاری از شاعران تأثیر گذارده است. سنایی با سرودن این منظومه، باب تازهای را در سرایش منظومه های عرفانی در تاریخ ادب و عرفان گشود. شاعران بزرگی همچون خاقانی و نظامی به ترتیب تحفه العراقین و مخزن الاسرار را تحت تأثیر مستقیم این منظومه سرودند، و سال ها بعد، عطّار و مولانا سرایش مثنوی های عرفانی را به اوج تکامل رساندند. در میان این نمادها، کاربرد عناصر نباتی به ویژه گیاهان قابل تأمل و توجه می باشد. برخی از این گیاهان نمادهایی هستند؛ که نه تنها به این اثر منتسب می باشند؛ که تجلی آنها میان سایر ملل به وفور قابل مشاهده است. نگارندگان در این مقاله به بررسی کاربرد و نماد تعدادی از گیاهان پرداخته اند. نتیجة حاصل شده بدین صورت است؛ که سنایی در مثنوی حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه نیز مانند سایر آثارش برای بیان هر چه بهتر مضامین و مفاهیم از عناصر نمادی و اسطورهای استفاده کرده است.
Among the works of Ghaznavi Hadiqeh al-Hagiqah and Shriya al-Tariqah, there is a significant feature of the theme; a variety of stories, sets of themes, and references and applications are presented to the audience. Al-Hagiqa is a poem that has influenced many poets. With the compilation of this system, Sanai opened up a new Bible in mystical verses in the history of literature and mysticism. The great poets such as Khaghani and Military, respectively, dowload the al-Iraqiqin and the reservoir of al-Asrar under the direct influence of this poem, and years later, Attar and Maulana evolved into the reign of mystical masnavi. Among these symbols, the application of elements of the material, especially plants, is noteworthy. Some of these herbs are symbols, which are not only an effect on their effects, which are manifest among cymerolls. The authors of this paper, which have been written in a documentary and a book, have studied the applications of such as Banafsheh, , Saffron, Chamran, Susan, Seyzanbar, Wheat, Laleh, Narcissus and Nilevfr. The result obtained from this study is that the Sanai in the Hediqeh al-Hagiqah and Sharia Like other works, he has used his masterpiece to express the best of mysticism and mysticism.
خلاصه ماشینی:
پيشينۀ تحقيق پيرامون گياهان نمادين درآثارادبيپژوهش هايمتنوعيانجام شده است ؛که براينمونه ميتوان به اين موارداشاره کرد:کتاب گل وگياه درادبيات منظوم فارسي ازغلامحسين رنگچي،کتاب گل وگياه درهزارسال شعرفارسيازبهرام گرامي،مقالۀپژوهشيدرباره سه اسطوره گياهيدرمثنويمعنويازاکبريگندمانيوعباسي(١٣٨٧)،بررسياسطورةگياه بامحوريت تاريخ بلعميازدکترسعيدخيرخوان بزرکيومهديواحديان ونمادپردازينباتي ازمنظرنقداسطوره ايدرشعرفارسيازمهديخادميکولايي(١٣٨٧)نمادهاورمزهاي گياهيدرشعرفارسيازدکترحميرازمردي،بازنماييتمثيل ونماددرگل وگياه درديوان صائب تبريزيازمانداناعليميودکترسيداحمدکازروني(١٣٩٥).
احترام به گياهان واعتقادبه تقدس آن ها،که ازاين نوع عقايدقديميمايه ميگيرد،دراساطيروافسانه هاي باستانياقوام وملل مختلف ،فراوان ديده ميشود،وپيامدآن ازپيدايش کاربردگياهيدر هنروفرهنگ هاي معجزه آساوماوراءالطبيعه بودن آنهاسخن ميگويند؛که تجلي ياد خدايان يانشانۀنيرويآن هاست ،تاآن جاکه ميتوانند،به انسان عمرجاويدان ،زندگي طولانيياتندرستيبدهند.
»(دهخدا،١٣٨٥:٦٤٤) «سنبل گياهياست ،داروييازتيرةسوسنيهاکه گل هايبنفش آن به شکل خوشه است .
ک:حق پرست ،١٣٨٣: (88–86 دربيان تسليم دربرابرخداوندوعنان رابه دست تقديروحکم الهيدادن ميگويد: عبهـرعهـدوسـوسـن تحقيـق سنبـل سنــت وگــل توفيق (حديقه :٨٤) درذکرخوبيهايشافعيوابوحنيفه وتشبيه آنان به سنبل وسوسن درگلزاردين الهي وبرحق بودن ايشان وخبث باطن ديگران ميگويد: ورنـه دربـاغ دين بـه نوريقين سنبل سنت اندوسوسن دين (همان :١٤٦) درگذشتن بويمشک ناف آهوازکوه قاف وطورکه سبب آن خوردن سنبل دشت است سروده : ناف آهوچوخوردسنبل دشت بويش ازکوه قاف وطورگذشت (همان :٢١٤) سوسن اين گياه ازتيرةسوسنيها،وجزوگياهان تک لپه ايجام وکاسۀرنگين است .
ک:ياحقي،١٣٨٩:٤٨٨)در مزاميرداوودازسوسن به عنوان نغمه ونوايي ازموسيقي ياسازوابزارنوازندگي و خنياگرييادشده است ؛که اين خصوصيت ارتباط آن راباناهيدمحکم ترميکند.
شناخت ارزش گياهان واستفادةگسترده ازانواع آنهادرنظام غذاييوپزشکيوحضورونفوذ فعال گياهان درزندگيبشرواعتقادبه اين که هرگياه خدايياست ؛که زيرپوست آن شخصيمافوق طبيعيپنهان است ازاينروپيوسته بدين پديدةخداييبااحترام مينگريستند، واين امرباعث به وجودآمدن اساطيروافسانه هايمتفاوت پيرامون گياهان درميان اقوام و ملت هايمختلف گرديده است .