چکیده:
انسان کامل یکی از اصطلاحات مهم و رایج در متون عرفانی است که ظهور مفهوم آن با پیدایش عرفان اسلامی هم زمان است. اسرار الشهود، نام اثر عرفانی شیخ محمد اسیری لاهیجی، عارف قرن نهم هجری قمری است، که در آن به مضامین عرفانی و مفاهیم انسان کامل پرداخته شده است. پژوهش حاضر با هدف شناخت انسان کامل در اثر فوق، به روش توصیفی- تحلیلی؛ ابتدا نسبت انسان کامل را با خداوند متعال، سپس نسبت او را با عالم هستی و همچنین مسیله رسالت و ولایت انسان کامل را مورد بررسی قرار داده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در آراء عرفانی شیخ محمد لاهیجی، انسان کامل مظهر تجلی ذات حق تعالی است، که با زدودن زنگار تعین های عدمی و مجازی، به درک وحدت وجودی نایل گشته، و سیر الی الله بالله را پیموده است. از نظر لاهیجی انسان کامل در بینش متعالی وحدت وجودی، شایسته خلافت الهی در عالم گشته است. رهبری و ولایت بر مخلوقات منحصر در ذات او است. لاهیجی در اسرار الشهود با اشاره به نشانه ها، هدایت و ولایت خلق را به عهده انسان کاملی می داند که راه او صراط المستقیم است و خداوند او را به خلق نیک آراسته است. در واقع لاهیجی بدین معنی اشاره دارد که انسان کامل صورت حق تعالی در عالم ماده است.
خلاصه ماشینی:
نتايج اين پژوهش نشان مي دهد کـه در آراء عرفاني شيخ محمد لاهيجي ، انسان کامل مظهر تجلي ذات حق تعـالي اسـت ، کـه بـا زدودن زنگـار تعين هاي عدمي و مجازي ، به درک وحدت وجـودي نائـل گشـته ، و سـير الـي الله بـالله را پيمـوده است .
نويسندگان اين مقاله کوشيده انـد کـه با توجه به شاخصه هاي انسان کامـل در عرفـان اسـلامي بـا بررسـي مثنـوي اسـرار الشـهود، ويژگي هاي انسان کامل را در نسبت با خداونـد مشـخص و سـپس ويژگـي هـاي وي را در نسبت با عالم هستي در اين اثر بازشناسي کنند، در انتهاي اين پژوهش نيز بـه آراء و انديشـه هاي شيخ لاهيجي در خصوص رسالت و ولايـت انسـان کامـل پرداختـه مـي شـود.
پـس ممکنـات خـود را در آئينـه وجود حق ميبينند» (کمال خوارزمي، ١٣٦٤: ٥٧) در کتاب اسرارالشهود، محمد لاهيجي مي گويد: جــمــلـــه ذرات جـهـــان مــرآت اوست هرچه بينـي مـــصـــحف آيـــات اوست (اسيري لاهيجي، ١٣٦٨: ١) لاهيجي در بيت فوق ، ذرات جهان را آيينۀ ذات پروردگار مي داند، آن چنان کـه هـر چه از نظر انسان کامل مي گذرد، آيات و نشانه هـاي اوسـت .
جمـله عالــــم جـــرعـــه نـــوش جـــام دل از مــکــــان تـا لامـکـــــان يــــک گــــام دل ( اسيري لاهيجي، ١٣٦٨: ٤٩) در بيت فوق شيخ لاهيجي، معتقد اسـت کـه معـراج و حلـول انسـان کامـل بـه توسـط مظهريت وجود او و تجلي حق تعالي در لوح دل ميسر مي گردد، براي کاملان حـق تعـالي، سير مکان تا لامکان يک گام دل است .