چکیده:
این پژوهش، بهمنظور بررسی روابط کتابشناختی در مارک و همخوانی آن با الگوی مفهومی ملزومات کارکردی (فر- بر) انجام شده است . پیشینههای کتابشناختی از روابط متنوعی برخوردارند که نشان دادن آنها در مارک با محدودیتهای بسیاری همراه است. حال آنکه از طریق همین روابط است که میتوان آثار و نوشتههای مرتبط با یک اثر خاص را کنار هم آورد و زمانی که در فهرست جستجو میکنیم، این آثار را در نتایج جستجو در یک مجموعه و در ارتباط با یکدیگر در دسترس قرار دهیم. با استفاده از الگوی مفهومی فر- بر با تأکید بر موجودیتها و روابط بین آنها، کارکردهای فهرست بهمراتب بالا میرود و فهرستها به اهداف اصلی خود نزدیک میشوند. هدف این پژوهش، تبیین روابط حاکم بر موجودیتهای کتابشناختی (اثر، بیان، نمود، و مورد) پیشینههای کتابشناختی فارسی مبتنی بر مارک ایران با استفاده از الگوی مفهومی اف.آر.بی.آر. (فر- بر) تعیین شده است. روش مورد استفاده در این پژوهش، تحلیل محتوا با رویکرد توصیفی بوده است. در این پژوهش، برای گردآوری اطلاعات از فهرست پیوسته (اپک)2 کتابخانه ملی ایران استفاده شده است و تمامی پیشینههای جامعه پژوهش با معیارهای بیانشده در گزارش نهایی ایفلا، در خصوص روابط کتابشناختی موجودیتهای گروه اول، در الگوی اف.آر.بی.آر.، و نیز قواعد آر.دی.ای.، تطبیق داده شده و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. طبق این بررسی، اگر بخواهیم نرمافزاری براساس الگوی مفهومی تدوین شود و از دادههای مارکی که در حال حاضر در پایگاه کتابشناختی کتابخانه ملی وجود دارد، انتقال داده صورت بگیرد، بیشتر روابط بهصورت ماشینی قابل انتقال نخواهد بود. بهعلاوه، خاطر نشان میشود روابطی که در این پژوهش در تطابق مارک و فر- بر بهدست آمد، حاصل استنتاج ذهن هوشمند است و ماشین قادر نیست آن را تشخیص دهد. در این خصوص، نتایج پژوهش نشان داد که از جهت مارک به فر-بر 70/47 درصد از فیلدهای مارکی، امکان انتقال رابطهای را براساس تبیین روابط دارند، و از سوی فر- بر به مارک با بهکارگیری همه تلاش هوشمند و تشخیص رابطههای مارکی، فقط 38/31 درصد از روابط میتوانند توسط مارک پوشش داده شوند. ولی، براساس دادههای واقعی و مورد استفاده فعلی در نمونه بوستان سعدی از فرمت مارک- مبنای کتابخانه ملی ایران در نتایج این پژوهش، این امکان به 95/16 درصد تقلیل مییابد
This study was conducted to investigate the bibliographic relationships in the MARC and it’s consistency with the FRBR model. With establishing the necessary relations between bibliographic records, users will retrieve their necessary information faster and more easily. It is important to make a good communication in existing bibliographic records to help users to find what they need. This study’s purpose was to define the relationships between bibliographic records in the National Library's OPAC database and the study’s method was descriptive content analysis approach. In this study, the online catalog (OPAC) National Library of Iran has been used to collect information. All records with the mentioned criteria listed in the final report of the IFLA bibliographic relations about the first group entities in FRBR model and RDA rules has been implemented and analyzed. According to this study, if software has been developed in which the data transferring was based on the conceptual model and the MARC’s data that already exists in the National Library's bibliographic database, these relationships will not be transferable. Withal, in this study the relationships on consistent FRBR and MARC concluded with an intelligent mind and the machine is unable to detect them. The results of this study showed that the relations which conveyed from MARC to FRBR, was about 47/70 percent of the MARC fields, in other hand by FRBR to MARC with the use of all intelligent efforts, and diagnosis of MARC relationships, only 31/38 percent of the relations can be covered through the MARC. But based on real data and usable fields in Boostan-e-Saadi with MARC pattern, records on the National Library of Iran showed that the results reduced to 16/95 percent..
خلاصه ماشینی:
مهسا فردحسيني ١ کارشناس فهرستنويس ، کتابخانه مرکزي دانشگاه شهيد بهشتي سيدابراهيم عمراني * سرپرست ، مرکز اطلاعات و مدارک علمي ايران ، پژوهشگاه علوم وفّاوري اطلاعات ايران مهردخت وزيرپور کشميري عضو هيئت علمي ، گروه کتابداري و اطلاع رساني، دانشگاه آزاد، تهران شمال دريافت : ١٣٩٠/١٠/١٢ پذيرش : ١٣٩١/٠٣/٠١ اين پژوهش ، به منظور بررسي روابط کتابشناختي در مارک و همخواني آن با الگوي مفهومي ملزومات کارکردي (فر-بر) انجام شده است .
هدف اين پژوهش ، تبيين روابط حاکم برموجوديـت هـاي کتابشـناختي (اثـر، بيان ، نمود، و مورد) پيشينه هاي کتابشناختي فارسي مبتني بر مـارک ايـران بـا اسـتفاده از الگوي مفهومي اف .
در اين خصـوص ، نتايج پژوهش نشان داد که از جهت مارک به فر-بر ٤٧/٧٠درصد از فيلـدهاي مـارکي ، امکان انتقال رابطه اي را براساس تبيين روابـط دارنـد، و از سـوي فـر-بـر بـه مـارک بـا به کارگيري همه تلاش هوشمند و تشخيص رابطـه هـاي مـارکي، فقـط ٣١/٣٨درصـد از روابط ميتوانند توسط مارک پوشش داده شوند.
بـا توجـه بـه هـدف اول طـرح ايفـلاو نيـز بـا توجـه بـه اينکـه بـراي دسترسـي بـه اهـداف فهرست هاي کتابخانه اي ، به برقراري ارتباط مناسب بين پيشـينه هـاي کتابشـناختي موجـود در ايـن فهرست ها نياز است و با برقراري روابط لازم ميان پيشينه هاي کتابشناختي، کـاربران قـادر خواهنـد بود که اطلاعات مورد نياز خود را بهترو با سرعت و سهولت بيشتري بازيابي کنند، مسـأله اصـلي پــژوهش حاضــر ايــن اســت کــه بــين پيشــينه هــاي کتابشــناختي فارســي بــا اســتفاده از الگــوي اف .
درهيچ يک ازپژوهش هايي که در رابطه بـا ملزومـات کـارکردي پيشـينه هـاي کتابشـناختي (فر-بر) در ايران کار شده اسـت ، بـه روابـط بـين موجوديـت هـا پرداختـه نشـده اسـت و پـژوهش حاضر اولين پژوهش در خصوص روابط بين موجوديت ها درفر-بر است .