چکیده:
ایران مهد ادب، فرهنگ و سجایای اخلاقی است. توجه به لزوم اخلاق از دیرباز مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است. در این میان شاعرانی بودند که با تکیه به نکات اخلاقی و اجتماعی به عنوان یک جامعهشناس به اجتماع اطراف خود نگاه میکردند. سعدی از آن دسته شاعرانی است که در این حیطه، گوی سبقت را از همطرازان خود ربوده است. او همچون جامعهشناسی آگاه به ریشهیابی آسیبهای اجتماعی میپردازد و آموزههای خود را به زبانی ساده برای اقشار مختلف مردم بیان میکند. در این پژوهش قواعد اجتماعی مورد تأکید سعدی از دیدگاه سعدیپژوهان بررسی شده است. در ادامه به بررسی این مسأله میپردازیم که پررنگترین مسأله جامعهشناختی مورد تأکید سعدی چیست؟ کدام قواعد اجتماعی مورد تأکید سعدی قابل تطبیق با نظریات جامعهشناسی امروز است؟ بنیانهای فکری و حقوق شهروندی سعدی در سه اصل انسان، حق و عدالت و دولت استوار است. او بر آرمانهایی چون صلح، تساهل، عدالت و برابری حقوق انسانی تأکید میورزد. سعدی به نوعی، تعاون و مشارکت اجتماعی را باور دارد؛ او مردم را به مشارکت بیشتر در امور حکومت ترغیب میکند و حاکمان را به رعایت حقوق مردم و رهنمون کردن آنها به سعادت ترغیب میکند. یکی از پربسامدترین موضوعات در زمینۀ فرهنگی و اجتماعی آثار سعدی، بشردوستی و اومانیسم است.
Iran is the cradle of literature, culture, and moral virtues. Giving importance to ethics has drawn the attention of poets and writers for a long time. There were poets who had a look at their society based on moral and social issues as a sociologist community. Saadi is one of those poets who have been in the lead in this area in comparison with his peers. He has also paid attention to the social pathologies like a conscious sociologist and expresses his teachings in a simple language for different groups of people. In this study, the social rules emphasized in Saadi's view were examined from the viewpoints of Saadi-researchers. In continuing to investigate this issue, researchers consider what is the most significant social issue highlighted by Saadi? Which social rules used by Saadi can be fit with the theories of sociology today? The intellectual foundations and the rights of Saadi citizenship are based on the three principles of humanity, justice, and government. He emphasizes such ideals as peace, tolerance, justice, and equality of human rights. Saadi believed in a sort of cooperation and social participation. He persuades people to cooperate more into the affairs of the government and persuades rulers to observe the rights of people and direct them to prosperity. One of the most frequent issues in the cultural and social context is Saadi's philosophy of philanthropy and humanism.
خلاصه ماشینی:
موحد (١٣٧٤) اوضــاع فرهنگي و وضــعيت اخلاق مردم عصــر ســعدي را وجه مخالف پنديات سعدي ميداند که در آن همۀ طبقات و اقشار اجتماعي به گونه ايمستوجب نقد و طعن سعدياند؛ اگر وارد شهري شويد که بر تمام در و ديوارهاي آن در خدمت دزدي و نکوهش دزدان با انواع خطوط شکسته و نستعليق به نثر و نظم داد سخن داده باشند، چه فکر خواهيد کرد؟ به نظر شــما کار از جايي خراب نيســت ؟ وقتي ســعدي خطاب به اميرمقتدر فارس ، انکيانو ميگويد: حرامش بــاد مُلــک و پــادشــــاهي کــه پيشـــش مــدح گوينــد از قفــا ذم (سعدي، ١٣٦٨) يا دربارة عابدان مينويسد: پــارســـــايــان روي در مــخــلــوق پشــــت بــرکــعــبــه مــيکــنــنــد نــمــاز (همان ) يا از زبان فقيه دربارة واعظان ميگويد: تــرک دنــيــا بــه مــردم آمــوزنــد خــويشــــتــن ســــيــم و غلــه انــدوزنــد (همان ) و از اين گونه طعن و انتقاد در باب همۀ انواع و اصناف مردم فراوان در کار ميآورد، آيا نشانه آن نيســـت که در کمتر جبيني نور رســـتگاري ميديده اســـت ؟ يک جا هم که ديگر خلقش حسابي تنگ شده بود، بقيۀالسيف حملۀ مغولان را اين گونه مورد عنايت قرار داده است : رحــــــــم الله مشعــــــــر الظالميــــن کــه بــه مـــــــردي قــدم ســـپردنــدي راحــت جــان بــنــدگــان خــداي راحــت جــان خــود شـــــمــردنــدي کـاش ، آنـان چون زنـده مينشـــونـد بــاري ايــن نــاکســـــان بــمــردنــدي آنچه دربارة زمانۀ سعدي آورديم شايد بتواند زمينۀ اجتماعي اين همه پند و اندرزگويي و دلتنگي و آزرده خاطري سعدي را نشان دهد (موحد، ١٣٧٤).