چکیده:
هنرهای دستی در ایران اهمیت ویژه ای دارند؛ چرا که از یک سو، نماد فرهنگی کشور محسوب
می شوند و از سوی دیگر، وجوه تمایز فرهنگ هر منطقه را به خوبی نشان می دهند. در این بین ،
خورشید از جایگاه والایی برخوردار است. بررسی هنرهای دستی ایران حاکی از آن است که
تصویر خورشید از گذشته تا امروز، به شکل های مختلف، مورد توجه هنرمندان صنایع دستی
قرارگرفته و از این رو، در این نوشتار، نگارنده، درصدد کشف، شناسایی و توصیف زیبایی ها و
پیچیدگی های نقش خورشید در هنرهای دستی ایران برآمده و به چگونگی نقش آن انواع هنرهای
دستی توجه کرده است.
مقاله حاضر، از نوع توصیفی تحلیلی بوده و از روش های اسنادی و میدانی )مشاهده( بهره جسته
است. ابزار اصلی مطالعه و گردآوری اطلاعات را نیز منابع کتابخانه ای تشکیل داده و در نهایت ،
با مطالعات میدانی و مشاهده، به تکمیل مباحث و ارائه مصادیقی از وجود نقش مایه خورشید در
هنرهای دستی هنرمندان معاصر پرداخته شده است.
این جستار نشان می دهد که خورشید در باورهای اسطوره ای و بویژه آیین میترا جایگاه والایی دارد
و انعکاس این نگاره در هنرهای دستی، نشئت گرفته از تقدس خورشید است. نگاره خورشید ب ه
شکل انتزاعی دایره، در انواع صنایع دستی ایران نمود دارد.
خلاصه ماشینی:
بررسي هنرهاي دستي ايـران حـاکي از آن اسـت کـه تصوير خورشيد از گذشته تا امروز، به شکل هاي مختلف ، مورد توجـه هنرمنـدان صـنايع دسـتي قرارگرفته و از اين رو، در اين نوشتار، نگارنده ، درصدد کشف ، شناسايي و توصيف زيبـاييهـا و پيچيدگيهاي نقش خورشيد در هنرهاي دستي ايران برآمده و به چگونگي نقش آن انواع هنرهـاي دستي توجه کرده است .
اين نمادهاي کهن ، به دليـل فـرم و شکل بسيار دلنشين خود، در هنرهاي اسلامي نيز پذيرفته شده اند و يکي از زيباترين آنهـا، يعني خورشيد که به عنـوان نيـروي زنـدگيبخـش ، از اهميـت خاصـي در بـين ايرانيـان ، برخوردار است ، همچنان حيات خود در فرهنگ ايراني ادامه ميدهد.
نقش نمادين خورشيد که برخاسته از باورهـا و اعتقـادات مـذهبي مردمـان ايـران و انعکاسي از جهان بيني و تفکر فلسفي جامعه ايراني ـ اسلامي است ، در تـاريخ سـرزمين ايران ، به کرات ديده شده و قابل لمس است اين نقش که از گذشته هـاي کهـن برجـاي مانده ، در آثار دوران اسلامي نيز به خوبي جاي گرفته و خود را بـا تغييـرات اجتمـاعي، فرهنگي و مذهبي عصرحاضر همسو کرده است .
(اولانسي، ١٣٨٠: ١٨٨) همه اين عوامل در توجه و علاقه هنرمندان به نقش خورشيد و ترسـيم آن بـه انـواع مختلف بر روي هنرهاي دستي تأثيرگذار بوده است ؛ چرا که خورشيد از ديرباز، جايگاه والايي در بين مردم داشته و در واقع ، «نقش خورشيد خانم با مفهوم ضمني خود در طي اين سال ها در فرهنگ ايراني همچنان زنده مانده است ، به طوري که امروزه بـه صـورت کاربردي نمـادين اسـتفاده مـيشـود.