چکیده:
کتاب کنونی سلیم بن قیس، کتابی است حدیثی با موضوعات تاریخی _ اعتقادی، که گفتهاند اولین کتاب شیعه است، و روایات متعددی در زمینه امام زمان علیه السّلام و پیشگویی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سّلم از عدالت ایشان و همچنین، پیشگویی درباره سفیانی، نفس زکیه و یاران حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه الشّریف ، مقام امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشّریف در بهشت، و زندگی در دولت امام زمان عجّل الله تعالی فرجه الشّریف، در آن وجود دارد. از سوی دیگر، همواره دیدگاههای مخالفی درباره اصالت متن کتاب سلیم، ابراز شده است، تاجایی که برخی آن را ساختگی دانستهاند. یکی از راههای شناخت اصالت و اعتبار کتاب سلیم، بررسی نسبت این کتاب با منابع نخستین است؛ که از جمله مهمترین دسته منابع نخستین شیعی را آثار شیخ مفید(م۴۱۳ق) میتوان نام برد. در پژوهش حاضر، با روش کتابخانهای به بررسی آثار شیخ مفید و نسبت آن آثار با کتاب کنونی سلیم پرداخته است. نتیجه این که شیخ مفید، یا کتابهای کنونی منسوب به سلیم را ندیده است (و این کتابها، ساخته و پرداخته پس از دوران شیخ مفید هستند)؛ یا اینکه، اساسا وی این کتابها را معتبر نمیدانسته است.
The present book of Solaim ibn Qays is a book of hadith with historical-doctrinal subjects, which is said to be the first Shiite book, and several narrations in the field of Imam of the Time (as) and the prophecy of the Prophet (pbuh) on his justice and also, the prophecy about Sufyani, the pure soul and the companions of Imam Mahdi (as), the position of the Imam of the Time (as) in heaven, and life in the government of Imam of the Time (as) exists in it. On the other hand, opposing views have always been expressed about the authenticity of the text of the book of Solaim, to the extent that some have considered it to be fabricated. One of the ways to know the authenticity and validity of Solaim's book is to examine the relationship between this book and the first sources; One of the most important sources of the first Shiite sources that can be named is the works of Sheikh Mofid (AD 413 AH). In the present study, we have studied the works of Sheikh Mofid and their relationship with Salim's current book using the library method. The result is that either Sheikh Mofid had not seen the current books attributed to Solaim (and these books were made after Sheikh Mufid’s period); Or, he basically did not consider these books valid.
خلاصه ماشینی:
بنابراین، باید توجه داشت جدا از جعلی بودن اسناد منسوب به شیخ طوسی بر نسخههای خطی کتاب منسوب به سلیم (همان، 1400ب: ص150)؛ همواره دیدگاههای مخالفی در زمینه اصالت متن کتاب کنونی سلیم، ابراز شده و متقابلاً دیدگاههایی از اندیشمندان وجود داشته که کتاب منسوب به سلیم بن قیس را ساختگی دانستهاند (شوشتری، بیتا: ص234؛ شوشتری، ۱۴۲۴: ج1، ص94 و حلی: ۱۴۱۷: ص325)؛ به گونهای که حتی برخی از صاحبنظران درباره «موضوع» بودن این کتاب، به نوعی «اجماع» معتقد شدهاند (مازندرانی، 1342: ج11، ص87).
احادیث بلند (تاریخی و مطاعنی) موجود در کتاب کنونی منسوب به سلیم، که سند آن در تمامی نسخههای خطی، از معمر بن راشد است و نه از عمر بن اذینه (استادی، 1400ب: ص150)؛ هر چند که در این میان، یک استثنا وجود دارد، و آن حدود 5 حدیث نعمانی در کتاب الغیبه او میباشد؛ که این احادیث، از عمر بن اذینه نیستند و از معمر بن راشد نقل شدهاند؛ و در نوشتار دیگری، در مورد نونویس و جعلی بودن این احادیث، و افزوده شدن آنها بر نسخه اصلی کتاب الغیبه نعمانی سخن گفتهایم (همان، 1399ث: فصل نعمانی و سلیم).
جمعبندی و نتیجهگیری سلیم در آثار مفید الف) در کل براساس بررسی آثار در دسترس شیخ مفید (چه آثار مرتبط با موضوعات کتابهای کنونی منسوب به سلیم و چه آثار غیر مرتبط با این کتابها) که حدود چهل کتاب و رساله هستند؛ هیچ نام و نشانی از سلیم و نیز احادیث وی، در این آثار یافت نشد؛ جز یک حدیث کوتاه که در «باب تمییز أهل الخمس و مستحقیه» در کتاب المقنعة آمده است (مفید، 1410: ص277).