چکیده:
امامیه و زیدیه در کنار اختلافات با یکدیگر که واگرایی دو گروه از یکدیگر را به دنبال داشت، اشتراکاتی را نیز دارند که سبب همگرایی آنها شده است. این نوشتار با انتخاب بازۀ زمانی عصر حضور ائمه و بخشهای آغازین غیبت صغری، مناسبات علمی ـ فرهنگی امامیه و زیدیه را بررسی میکند. بررسیهای تاریخی نشان میدهد که امامیه و زیدیه تعاملات علمی خوبی را بهویژه در زمان صادقین داشتهاند. هرچند اختلاف در پارهای از مسائل اعتقادی از جمله امامت و ویژگیهای امام، سبب بروز مناقشاتی میان دو گروه شد. این اختلاف دیدگاه بهمرورزمان و با هویتبخشی به زیدیه در کتب ردیه نویسی علیه امامیه شکل تازهای به خود گرفت. اگرچه امامیه در عرصۀ ردیهنویسی بر زیدیه پیشتاز بوده است. با این وجود در بازۀ زمانی مورد نظر دو گروه آثار انتقادی چندانی علیه یکدیگر ارائه ندادهاند. رویگردانی دو گروه از مذهب یکدیگر از دیگر پدیدههای فرهنگی میان دو فرقه است که در این بازۀ زمانی شاهد آن هستیم.
خلاصه ماشینی:
بررسي روابط ميان اماميه و زيديه نيز از چالش هايي بوده است که برخي از محققان به آن توجه داشته و پژوهش هايي را در اين موضوع ـــــــــــ منتشر کرده اند.
رهبران و بزرگان زيديه در زمان امام باقر و امام صادق ع به نزد آنان آمدوشد داشته و روايات ٦٩ ٦٩نقد و بررسي ديدگاه ناصر القفاري درباره پيدايش قابل توجهي را از آنان و يا اصحاب ايشان نقل کرده اند.
گاهي نيز ٧٥ ٧٥نقد و بررسي ديدگاه ناصر القفاري درباره پيدايش ائمه ع با بيان برخي از اتفاقاتي که پيش از قيام قائم رخ خواهد داد، به تکذيب ادعاي زيديه از ديگر تبليغات زيديه ، انتشار اخباري مبني بر اين که سلاح رسول خداص نزد عبدالله بن حسن است ، بود.
در اين گفت وگو نيز اصحاب اماميه ، در مقابل او چنين شرطي را براي امام منکر شده و سيرٔە امامان پيشين که امامت آنان مورد اتفاق دو گروه بود را به عنوان دليل مطرح کرده اند.
با آن که نام زياد بن منذر (معروف به ابوالجارود) در ميان اصحاب امام باقرع مطرح بوده و طبق برخي از روايات ، او ارادت و مودت خاصي نسبت به امام باقر داشته است (کليني، ١٤٠٤ق ، ٢: ٢١- ٢٢)، اما نگرش خاص او نسبت به قيام امام (نوبختي ، ١٤٠٤ق : ٥٤) و نيز عدم باور به تقيه (امام منصور بالله ، ١٤٢١ق : ٣٠٥) اين احتمال را تقويت ١ ميکند که در اواخر عمر حضرت از امامت ايشان دست کشيده (کشي، ١٤٠٤ق : ٢٣٠) و به زيد بن علي پيوسته است (نجاشي، ١٣٦٥: ١٧٠).