چکیده:
امروزه شهادت یکی از مهمترین طرق اثبات دعاوی اعم از حقوقی و کیفری محسوب میشود و شاهد یکی از ارکان مهم آن میباشد. نظر به اهمیت موضوع، لازم است شاهد دارای شرایطی باشد که از جمله میتوان به عدالت وی اشاره نمود. عدالت از جمله شروطی است که سابقه طولانی در مباحث گوناگون فقهی از شهادت تا قضاوت را به همراه دارد. سوالی که نوشته حاضر در مقام پاسخ به آن میباشد این است که با توجه به افزایش روز افزون جمعیت و عدم آشنایی دادرس با شهود پرونده، کثرت پروندهها، ممنوعیت تجسس در عقاید و حریم خصوصی افراد، عدالت شاهد چگونه احراز خواهد شد؟ آیا باید مطابق با نظر مشهور فقها، به بررسی ارتکاب گناهان کبیره و اصرار فرد بر صغیره بپردازیم. با بررسی هر چه بیشتر در نهایت به این نظر خواهیم رسید که پسندیدهتر است در عمل، بر خلاف نظر مشهور فقها و همگام با بعضی از حقوقدانان، کردار اجتماعی شاهد و آن هم با توجه به معیارهای اخلاقی جامعه مورد ملاک قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
سوالی که نوشته حاضر در مقام پاسخ به آن میباشد این است که با توجه به افزایش روز افزون جمعیت و عدم آشنایی دادرس با شهود پرونده، کثرت پروندهها، ممنوعیت تجسس در عقاید و حریم خصوصی افراد، عدالت شاهد چگونه احراز خواهد شد؟ آیا باید مطابق با نظر مشهور فقها، به بررسی ارتکاب گناهان کبیره و اصرار فرد بر صغیره بپردازیم.
بلی، اگر رعایت مروت را از این باب لازم بدانیم که اگر کسی مروت را رعایت ننماید مورد سوء ظن واقع شده و غیر قابل اعتماد است، رعایت مروت لازم خواهد بود " (محقق اردبیلی، 1409 ق، ص314) حقوقدانان نیز به پیروی از فقها به تعریف عدالت پرداخته و آن را صفت نفسانی دانستهاند که باید به صورت ملکه ذهنی در آید تا فرد بتواند بر امیال و غرایض نفسانی غلبه کرده، مرتکب گناه کبیره نشود و اصرار به صغیره ننماید.
محقق اردبیلی نیز به احراز عدالت به واسطه معاشرت یا شهادت دو عادل دیگر اشاره مینماید و میگوید اگر دلیلی بر جرح شاهد وجود نداشته باشد خود امارهای بر عدالت وی میباشد و حتی عدم وجود شاهد بر تعدیل شاهد اصلی، موجبات رد شاهد را فراهم نمیآورد.