چکیده:
فاصله، پدیدهای بلاغی و اعجازی در پایان آیۀ قرآن است که از نظر لفظی و ظاهری به موضوع زیباشناختی و موسیقایی آیات یک سوره مربوط میشود؛ اما از جنبۀ دلالی و معنایی نیز عبارات و جملات پایانی آیات یک سوره با محتوای آیه خود ارتباط معنایی محکم و وثیقی دارند. اکنون میتوان پرسید که گونههای جملات و عبارات پایانی آیات در یک سوره قابل شناسایی هستند؟ آیا روابط آنها را میتوان تحت یک قاعده بیان کرد؟ با دقت نظر حداقل چهار نوع از فواصل دلالی در یک سورۀ قرآن قابل بازشناسی است: آیات و فواصل یکسان؛ آیات متفاوت و فواصل یکسان؛ فواصل به هم نزدیک معنایی و فواصل دیگر. اما یک فاصله میتواند علاوه بر رابطۀ معنایی با آیۀ خود، یکی یا بیشتر از روابط را در سوره داشته باشد: رابطه با محتوای سوره، رابطه با سیاق، رابطه با آیۀ بعد، رابطۀ فاصلۀ آیۀ اول با محتوای سوره و رابطۀ فاصلۀ آیۀ آخر با محتوای سوره. برای هر کدام از گونهها و روابط، نمونههایی از آیات با توجه به تفاسیر یاد شده است. این پژوهش با روش نقلی – وحیانی و شیوۀ توصیفی-تحلیلی، در صدد بیان انواع فاصلۀ آیات و روابط و مناسباتی است که فواصل در یک سوره دارد.
The distance at the end of a verse is a rhetorical and miraculous phenomenon in the Qur’an, which is related to the aesthetic and musical subject of the verses of a surah. However, final phrases and sentences of the verses of a surah also semantically and indicatively have a strong and close connection to the content of all verses of that surah. The question is that whether it is possible to recognize these sentences and phrases in one surah and express their relations under one rule? At least four types of indicative distances in a surah are identified: the same verses and distances, different verses and the same distances, close semantic distances, and other distances. On the other hand, a distance may have one or more relations in a surah, in addition to its semantic relation with the verse, including: the relation with the content of the surah, the relation with the context, the relation with the next verse, the distance relation of the first verse with the content of the surah, and finally the distance relation of the last verse with the content of the surah. For each of the types and relations, verses are exemplified according to the interpretations. This research uses narrative-revelatory and descriptive-analytical method to express the types of distances between verses and relations occurring in a surah.
خلاصه ماشینی:
بازيابي گونه ها و روابط فواصل آيات يک سوره علي اصغر آخوندي ١، سيدحسن قاضوي 2 (تاريخ دريافت مقاله : ١٤٠٠/١/٢١- تاريخ پذيرش مقاله : ١٤٠٠/٦/٢٧) چکيده فاصله ، پديده اي بلاغي و اعجازي در پايان آيۀ قرآن است که از نظر لفظي و ظاهري به موضوع زيباشناختي و موسيقايي آيات يک سوره مربوط ميشود؛ اما از جنبـۀ دلالـي و معنايي نيز عبارات و جملات پاياني آيات يک سوره با محتواي آيه خود ارتباط معنـايي محکم و وثيقي دارند.
از همين رو ميتوان اين سؤال اساسي را مطرح ساخت که گونه هاي فواصل آيات يک سوره کدامند و چه روابطي با يکديگر دارند؟ آيا آنها علاوه بر ارتباط با محتواي آيات خود، با فواصل ديگر آيات سوره نيز رابطه دارند؟ آيا فواصلي که از نظر معنايي به هم نزديک هستند، ميتوانند با يکديگر در ارتباط باشند؟ آيا فاصلۀ يک آيه ميتواند با سياق آيات نيز در ارتباط باشد؟ فواصل آيات يک سوره با محتواي کلي آن سوره در ارتباطند؟ چه ارتباطي بين فاصلۀ آيۀ اول و آيۀ آخر با محتواي کلي سوره وجود دارد؟ اين ها پرسش هايي است که در بررسي روابط فواصل ، ميتوان مطرح کرد و پاسخ به آنها به بحث تناسب و اعجاز قرآن کمک ميکند.
پيشينه در کتاب هاي علوم قرآن ، اعجاز و تناسـب ، ماننـد: «البرهـان» زرکشـي ، «الاتقـان» سـيوطي ، «التمهيد» آيت لله معرفت ، «الفاصلة في القرآن» محمد حسناوي ، «الفواصل » حسـين نصـار و «الدلالات المعنويـة فـي فواصـل الآيـات القرآنيـه » جمـال محمـد ابوحسـان ، کـم و بـيش نمونه هايي از بحث تناسب و روابط فواصل مورد اشاره واقع شده است ؛ اما موضوع گونه هاي فواصل يک سوره و روابط موجود در آنها، در هيچ منبعي ، به عنوان يک بحـث منسـجم و سيستماتيک و درهم تنيده مورد توجه قرار نگرفته است .