چکیده:
در سالهای اخیر بحران آب در ایران با نمودهایی همچون خشک شدن دریاچهها، رودخانهها و تالابها، کاهش سطح آبهای زیرزمینی، فرونشست زمین، تخریب کیفیت آب، فرسایش خاک، بیابانزایی و طوفانهای گردوغبار علنی شده و پیامدهایی را در وجوه مختلف در پی داشته؛ هر چنداز اصلیترین پیامدها وقوع و تشدید مشکلات امنیتی همچون تضعیف مشروعیت نظام و قدرت ملی، شورش و اغتشاش، تنشهای محلی و منطقهای بوده است. این پژوهش با بهرهگیری از روش توصیفی و استفاده از منابع کتابخانهای در وهله نخست در پی تشریح وضعیت بحران آب بهعنوان یک مشکل امنیتی در ایران و سپس، تبیین مدل نهادگرایی با هدف سیاستگذاری است. مرکز ثقل تحلیل نهادگرایانه، تأکید بر نقش نهادها بهعنوان یک متغیر مستقل در شکل دادن به روندها و نتایج کنشهای فردی و جمعی از طریق تصویب و اجرای قانون است. در این بین قوانینی از قبیل قانون حفظ و حراست منابع آبهای زیرزمینی کشور، قانون آب و ملی شدن آن، قانون توزیع عادلانه آب در شمار قوانین مرتبط با حوزه آب قابل ذکر هستند؛ اما در مجموع قادر به کاهش یا رفع بحران آب نشدهاند. در مجموع به نظر میرسد سیاستگذاری بر مبنای مدل نهادی، منجر به شناخت بهتر ناکارآمدی قوانین گذشته و بازتعریف رابطه نهادهای دخیل در مدیریت آب از طریق وضع قانون جدید، بهبود حکمرانی و اقتصاد سیاسی آب و در نتیجه کاهش پیامدهای امنیتی ناشی از بحران آب خواهد شد.
In recent years, the water crisis in Iran has become public with manifestations such as drying of lakes, rivers and wetlands, groundwater depletion, land subsidence, water quality degradation, soil erosion, desertification and dust storms and has consequences in various ways. ; However, the main consequences have been the occurrence and intensification of security problems such as the weakening of the legitimacy of the system and national power, insurgency and turmoil, local and regional tensions. Using a descriptive method and using library resources, this study first seeks to describe the water crisis as a security problem in Iran and then to explain the institutionalist model with the aim of policy making. The center of gravity of institutionalist analysis is the emphasis on the role of institutions as an independent variable in shaping the processes and outcomes of individual and collective actions through the enactment and implementation of law. Among these, laws such as the Law on Preservation and Protection of Groundwater Resources, the Law on Water and its Nationalization, and the Law on Fair Distribution of Water are among the laws related to the water basin; But overall, they have not been able to reduce or eliminate the water crisis. Overall, it seems that policy-making based on the institutional model will lead to a better understanding of the inefficiency of past laws and redefine the relationship between institutions involved in water management through new legislation, improved governance and political water economy, and thus reduced security consequences of the water crisis
خلاصه ماشینی:
حکمرانی و اقتصاد سیاسی بحران آب در جمهوری اسلامی ایران رضا باقری ١ علی شیاری ٢* پرویز احدی ٣ علیرضا اسمعیل زاده تاریخ دریافت : ١٣٩٩/٣/٨ تاریخ پذیرش : ١٤٠٠/٣/٦ چکیده در سال های اخیر بحران آب در ایران با نمودهایی همچون خشک شـدن دریاچـه ها، رودخانـه ها و ١٨٥ تالاب ها، کاهش سطح آب های زیرزمینی، فرونشست زمین ، تخریب کیفیـت آب ، فرسـایش خـاک، بیابان زایی و طوفان های گردوغبار علنی شده و پیامدهایی را در وجوه مختلـف در پـی داشـته ؛ هـر چنداز اصلیترین پیامدها وقوع و تشدید مشکلات امنیتـی همچـون تضـعیف مشـروعیت نظـام و قدرت ملی، شورش و اغتشاش ، تنش های محلی و منطقه ای بوده است .
بنابراین ، سؤالاتی که مطرح میشود این است که ١) مشـکل در حکمرانـی و اقتصـاد سیاســی آب کجاســت ؟ ٢) چــرا بــاوجود قریــب بــه ٥٠ ســال تــلاش در زمینــه هــای سیاست گذاری، قانون گذاری و اجرا، منابع آب زیرزمینی کشـور نـه تنها حراسـت نشـده ، بلکه در جهت تخریب آن نیز گام برداشته شده است ؟ ٣) با توجه بـه پیامـدهای گسـترده بحران آب به ویژه پیامدهای امنیتی چگونه میتوان به این معضل رسیدگی کرد؟ ٤)با مبنا قراردادن مدل نهادی برای کاهش بحـران آب در ایـران فراینـد سیاسـت گذاری چگونـه است ؟ 1.
که با توجه به توضیحات ارائه شده و آنچه بـه صـورت مبسوط در ادامه آمده به نظر میرسد بحران آب در ایران این گونه بوده و لازمه رسـیدگی به آن اتخاذ یک مدل سیاست گذاری درخور است .