چکیده:
شناخت روش علمی دانشمندان در هر علمی سبب می گردد که از یافته های علمی او به صورت روشمند استفاده بهینه شود. در علوم قرآنی دانشمندانی از دیرباز، آراء و نظریات قابل استفاده ای داشته اند که ابن قتیبه مولف "کتاب تاویل مشکل القرآن" یکی از آنها است . در این نوشتار اهم مبانی و روش های تفسیری ابن قتیبه، با روش تحلیلی- توصیفی مورد بررسی قرار گرفته است . ابن قتیبه با مبانی ادبی، کلامی و بلاغی و با روش تفسیری اجتهادی و روش تفسیری ادبی شبهات شبهه افکنان و طعن طاعنان به ساحت مقدس قرآن را پاسخ گفته است و شبهات مهم را از قبیل تکرار برخی از آیات و قصص قرآنی، اختلاف قرائات ، نامفهومی حروف مقطعه، تحریف انگاری در قرآن و... که منتقدین با طرح این شبهات، آسمانی بودن قرآن را زیر سوال برده اند و امروزه نیز با تغییر شکل، باز نویسی می شوند، مطرح نموده و پاسخ داده است.
Knowledge of the scientific method of scientists in all sciences, makes their findings to be used methodically and optimally. Ibn Qutaybah, the author of the book " Tawil Mushkil al-Quran ", is one of the scholars of Quranic sciences who has had usable opinions and theories. In this article, the most important principles and interpretive methods of Ibn Qutaybah have been studied by analytical-descriptive methods. Ibn Qutaybah, by applying literary, lingual and eloquent principles and by using of the ijtihad interpretation and literary interpretation methods, has responded to the doubts of the skeptics and ridiculers of the Holy Qur'an. He has raised and answered the important doubts of the critics such as the repetition of some Ayat and stories of the Quran, the difference of readings, the incomprehensibility of the moqatta'e letters, the distortion in the Quran, etc. With these doubts, the critics have questioned the heavenly nature of the Quran, which is still going on in another way.
خلاصه ماشینی:
ابن قتيبه با مباني ادبي ، کلامي و بلاغي و با روش تفسيري اجتهادي و روش تفســيري ادبي شبهات شــبهه افکنان و طعن طاعنان به ساحت مقدس قرآن را پاســخ گفته است و شــبهات مهم را از قبيل تکرار برخي از آيات و قصص قرآني ، اختلاف قرائات ، نامفهومي حروف مقطعه ، تحريف انگاري در قرآن و...
» فهم درست قرآن نيازمند اين است که قواعد و قوانين و اساليب حاکم بر عصر نزول به صورت مضبوط و درست در اختيار طالبان علم قرار بگيرد و روش هايي که دانشمندان علوم قرآني براي بهره برداري از قواعد مذکور به کار گرفته اند، مورد توجه قرار گيرد.
و در مقابل معناي خاص مورد نزول قرار داده اند، با اين توضيح که قرآن در مناسبت هاي مختلف ، و درباره رفع مشکلات پيش آمده و گوناگون نازل شده است و هر يک از آن پيشآمدها را سبب نزول يا شأن نزول مي گويند.
(ر ک: بابايي ، ١٠٧/٢-١٠٨) ابن قتيبه نيز در کتاب «تأويل مشــکل القرآن » با تکيه بر دانش ادبياتي خود از اين روش بيشتر استفاده نموده است .
ابن قتيبه با توجه به دو مطلب گذشــته ، تلاش کرده است با محوريت زبان عرب در عصر نزول ، از قرآن دفاع کند و از شبهات مطروحه پاسخ دهد البته اين روش ريشه در کلام گذشتگان (مطففين /١٠) و﴿قاتلهم الله ﴾ (توبه /٣٠) مي گويدط:فايين ﴾لا(مم طهفافيون ام/ث١ا)يان ﴿بوه ل ظايهورئدذعاللمهکسذتنبيدن .
1423/1423): "The Origin of the Problem of al-Qur'an", Research: Shams al-Din Ibrahim, Beirut- Lebanon: Dar al-Katab al- 'Almiyya, 1s edition.
Abi Bakr (1421/1421): "Al-Atiqan Fyysam al-Qur'an," Beirut-Lebanon: Dar al-Katab al-Arabi, 2nd edition.