چکیده:
هدف پژوهش حاضر، تبیین تأثیر شخصیت و رفتار بر یکدیگر با استفاده از دیدگاه علامه طباطبایی است. شخصیت، اصطلاحی روانشناسی است که در کلمات علامه طباطبایی و منابع دینی با تعابیری چون شاکله، ملکه و طبیعت ثانوی آمده است؛ ازاینرو به روش توصیفی تحلیلی به مطالعه میانرشتهای مسئله پرداخته شد تا یکی از مبانی مهم در تربیت اخلاقی و درمان روانی تبیین شود. تبیین نظرات علامه طباطبایی بهعنوان تأثیرگذارترین فیلسوف و مفسر قرآن کریم در دوران کنونی در مورد تأثیر دوسویه شاکله و رفتار با استفاده از معارف قرآنی، حائز اهمیت است. ابتکار پژوهش حاضر، بهرهمندی از مباحث رابطه «نفس و بدن»، «تجسم اعمال» و «انگیزش» در تبیین رابطه دوسویه شخصیت و رفتار است. علامه طباطبایی، شکلگیری رفتارهای مختلف را معلول نوع شناختها و میزان باورها، همچنین سمتوسوی عواطف و جهتِ احساسات و در نهایت نحوة اختیار دانسته و در ضمن پنج مرحله پیدایش آنها را تبیین نموده است و از طرف دیگر به شکل گرفتن شخصیت بهوسیله رفتارها در دنیا و بروز و ظهور نتیجة این همسانی در دنیا، برزخ و قیامت با تبیین نظریه «تجسم اعمال» پرداخته است.
Underlining the views of Allama Tabatabaei, this study is an attempt to investigate the reciprocal effect between personality and behavior. Personality is a psychological terminology which is discussed in religious sources and Tabatabaei’s views as the foundation, predisposition, or secondary nature. Therefore, this study has utilized a descriptive-analytical methodology toward interdisciplinary research to explain one of the critical bases in ethical training and psychological treatment. Delving into the Quranic views of Allama Tabatabaei, as the most influential contemporary commentator of the Holy Quran, concerning the reciprocal effect between the foundation of personality and behavior deems important. The innovation of the current research is the use of contents associated with “the relationship between body and soul “, “deeds’ embodiment" and “motivation” in explaining the reciprocal relationship between personality and behavior. Allama believes that the formation of behavior is dependent upon the type of knowledge, the intensity of beliefs, the direction of emotions and feelings and quality of human authority and, in addition to explaining the five-stage of their genesis states that personality is affected and formed by behaviors in this world. Then consequences associated with this mutual effect in this world, in Barzakh and the next world, is argued in light of the theory of embodiment of deeds.
خلاصه ماشینی:
علامه طباطبايي، شکل گيري رفتارهاي مختلف را معلول نوع شناخت ها و ميزان باورها، همچنين سمت وسوي عواطف و جهت احساسات و در نهايت نحؤە اختيار دانسته و در ضمن پنج مرحله پيدايش آنها را تبيين نموده است و از طرف ديگر به شکل گرفتن شخصيت به وسيله رفتارها در دنيا و بروز و ظهور نتيجۀ اين همساني در دنيا، برزخ و قيامت با تبيين نظريه «تجسم اعمال » پرداخته است .
ايشان در آياتي از قرآن کريم که بيانگر تأثير گناه به محض ارتکاب در نفس است ، به مسئله تجسم رفتار در نفس پرداخته اند (طبرسي، ١٣٧٢، ج ١٠: ٦٨٩؛ طباطبايي، ١٤١٧، ج ٢٠: ٢٣٤)؛ همچنين در ذيل آياتي که بيانگر فاعليت نفس ، نسبت به رفتارهاست به تأثير مستقيم نوع شکل گيري ساختار رواني در کيفيت رفتارها تأکيد کرده اند (طباطبايي، ١٣٩٠، ج ٨: ١٦١؛ طبرسي، ١٣٧٤، ج ٤: ٦٦٦)؛ در اين زمينه فيلسوفان بزرگي چون شيخ الرئيس و صدرالمتألهين در فلسفه الهي خويش از آيات قرآن الهام گرفته و رابطه دوسويه شخصيت و رفتار را روشن و قطعي مي دانند (ابن سينا، ١٣٧٥، ج ٢: ٤١٤؛ صدرالمتألهين ، ١٣٦٦، ج ١: ٣٠٩).
ابتکار پژوهش حاضر در تبيين کيفيت تأثير شخصيت و رفتار بر يکديگر، بهره مندي از رويکرد ميان رشته اي در استفاده از مباحث روان شناسان در موضوع شخصيت و رابطه نفس و بدن و تجسم اعمال در کلام علامه طباطبايي است .