چکیده:
هدف از نگارش این مقاله توصیف ویژگیهای تصریفی اسم و فعل در گویش بواناتی (بخش مرکزی شهرستان بوانات) است. پژوهش حاضر که نخستین بررسی نظاممند درباه گویش بواناتی است با روش توصیفی (میدانی) و کتابخانهای انجام شده است. ما در این پژوهش، مقولههای مورد نظر را از دو جنبه ساختار و معنا مورد بررسی و تحلیل قرار دادهایم. از جمله یافتههای پژوهش میتوان به نشانه جمع /ǎ/ در این گویش اشاره کرد که بنا به ماهیت در جایگاههای مشخصی، گاهی گویشوران را ناچار به استفاده از واجهای میانجی میسازد تا از التقای واکهها پرهیز شود. «یک» به عنوان نشانه اسم نکره در فارسی معیار، به شکل «jej» در این گویش ظاهر میشود. در قریب به اتفاق موارد کسره اضافه در این گویش حذف میشود که جزئیات آن در متن تحقیق بیان شده است. ضمایر ملکی در این گویش نیز از نظر ساختاری شکلی منحصر به فرد دارند که مشابه آن در فارسی معیار دیده نمیشوند. در بخش افعال، برخی از افزونههای شخص و عدد از قبیل شناسه دوم شخص جمع بنام /-ik/ مختص این گویش است و در فارسی معیار به کار نمیرود. در صورتهای فعلی منفی، پیشوند «می» به «م» کاهش مییابد و صورتی چون «نمیروم» به «نمرم» /næ-m-r-æm/ تبدیل میشود. طی این پژوهش به یافتههای دیگری نیز رسیدیم که شرح آنها در متن تحقیق آمده است.
The present study aims at analyzing and describing inflectional features of nouns and verbs in Bavanati dialect (central part of Bavanat city). It is the first systematic study on this dialect. Our research method is descriptive one based on data collected through field and library search. In this research, we have studied and analyzed the categories in terms of their structural as well as semantics features. The significant findings of the research are as follows: since the most common plural marker is /a/, the speakers are often forced to apply different phonological processes to the nouns to make them pronounceable. The most common indefinite marker is "jej" whose equivalence in standard Persian is ‘jek’ ‘one’. Extra marker is frequently omitted in this dialect. The possessive pronouns are also structurally unique and the details of which are discussed in the paper. As far as the verb is concerned, second plural person-number marker, /-ik /, is quite different from that in standard Persian. In verbal negative forms, the prefix "mi-" is reduced to "m"; for instance the standard verbal form such as "ne-mi-ræv-æm" ‘I won’t go’ is changed into "næ-m-r-æm". Many other findings and specific features of the dialect are presented in conclusion section of the paper.
خلاصه ماشینی:
در بخش افعال ، برخي از افزونه هاي شخص و عدد از قبيل شناسه دوم شخص جمع بنام /iK-/ مختص اين گويش است و در فارسي معيار به کار نميرود.
به هرحال ، نکتۀ مثبت و اميدوارکننده اين است که اخيرا توجه شاياني از سوي دانشگاه ها، نهادها و سازمان هايي همچون سازمان ميراث فرهنگي و فرهنگستان زبان و ادب فارسي به ضبط و گردآوري گويش هاي ايراني شده است ، که از آن ميان ميتوان به پژوهش فتحي (۱۳۹۰) اشاره کرد.
اين پژوهش ، در سال (۱۳۹۰) از سوي فرهنگستان زبان و ادب فارسي ٢ تدوين و توسط پژوهشگاه علوم انساني به چاپ رسيده است .
همان طور که شريفيان (۱۳۸۷) اشاره ميکند، ناتل خانلري و اختيار (۱۳۴۴) از نخستين آثاري است که الگوي مناسبي براي توصيف گويش هاي ايراني محسوب ميشود.
يکي ديگر از آثار برجسته در زمينۀ گويش هاي ايراني، از سلامي (۱۳۸۳) و با عنوان گنجينۀ گويش شناسي است که زير نظر فرهنگستان زبان و ادب فارسي در چند جلد تهيه و تدوين شده است و تاکنون ۶ دفتر از اين مجموعه به چاپ رسيده است .
فرهنگ ها، کتب و سالنامه هاي اندکي نيز به صورت پراکنده به بررسي لغات محلي، قصه هاي کهن بواناتي و اماکن تاريخي بوانات پرداخته اند که ميتوان از آن ها به عنوان منابع مفيدي براي انجام اين پژوهش استفاده کرد.
vocative marker نشانۀ نداي ديگري نيز در اين گويش موجود است که حالت نامحترمانه دارد و براي صدا زدن اسم افراد به کار ميرود؛ اين نشانه ، نشانۀ /ow/ است که به انتهاي واژه اضافه ميشود: جدول ۷-۲- نشانۀ ندا اي مهدي!