چکیده:
قالی ایران همواره کارکردی فراتر از یک دستبافته ای صرفاً مصرفی داشته است. با بررسی طرحها و نقشمایه های این دستبافته ارزشمند ایرانی می توان گفت طرح ها و ساختارهای طراحی فرش ها به نوعی ریشه در فرهنگ این سرزمین دارند؛ قالی را به عنوان شناسنامه فرهنگی ایران نیز می توان نام داد. قالی های عصر قاجار یکی از غنی ترین گنجینه های هنری ایران می باشند. یکی از کارکردهای بسیار جالب توجه قالی های ایران در دوره قاجار، استفاده از آن به عنوان رسانه ای جهت تجلی تصویر اشخاص و شاهزادگان است. در این دوره، از پادشاهان در هنرهای مختلف جهت نشان دادن اقتدار و سلطه خویش به مردم ایران بهره های سیاسی فراوانی برده اند. در این پژوهش به دنبال بررسی نمادها و نشان هایی هستیم که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم مفهوم قدرت را در بوم جدید قالی نمایش داده اند؛ نتیجه ای که از آن حاصل شده است اشاره می کند که قالی به عنوان یک رسانه جدید در جهت انتقال مفهوم قدرت مورد توجه و استفاده پادشاهان قاجار قرار گرفته است. می توان گفت قالی های تصویری یکی از روشهای بصری مورد پسند برای انتقال اهداف سیاسی پادشاهان قاجار بوده است. به طوری که بین هنر و سیاست در این دوره نیز رابطه ای نزدیک وجود دارد؛ پادشاهان برای حفظ قدرت و کسب مشروعیت در جامعه، با استفاده از تصاویر پادشاهان در قالی های سلاطین و یا در سایر قالی های تصویری با بهره گیری از نمادهایی همچون پرنده ای در دست پادشاه، یا تاج و چتر و پر و یا نقشمایه بته جقه به عنوان نمادهای تصویری فر به دنبال انتقال مفاهیم قدرت بوده اند. در این مقاله 4 نمونه از قالی های تصویری قاجار به روش توصیفی- تحلیلی مورد مطالعه قرار گرفته اند. اطلاعات به روش کتابخانه ای گردآوری شده اند.
Iranian carpets have always had a function beyond just hand- woven. By studying the designs and motifs of this valuable Iranian handicraft, it can be said that the designs and structures have some kind of roots in the culture of this land. The carpet can also be called the cultural identity of Iran. One of the most interesting functions of Iranian carpets in the Qajar period is to use it as a medium to express the image of people and princes. During this period, kings in various arts have taken great political advantage to show their authority and domination to the people of Iran. In this study, we seek to examine the symbols and signs that have directly or indirectly demonstrated the concept of power in the new kind of carpets. The result indicates that the carpet has been considered and used by the Qajar kings as a new medium to convey the concept of power. In this article, 4 examples of Qajar pictorial carpets have been studied by descriptive- analytical method. Information is collected through the library method.