چکیده:
در حقوق ایران، نوعی از قراردادهای نمونه رواج یافته که اعتبار خود را بصورت مستقیم و یا غیر مستقیم از متون قانونی میگیرد و میتوان آن را قراردادهای نمونه با منشا ء قانونی نامید؛ این نوع قرارداد که نوعا" در قالب فرم نمونه تنظیم و تصویب میشود یا خود مقرره قانونی است یا از الزام و یا حتی در مواردی از اجازه قانونگذار ناشی میشود؛ این امر ویژگی و اصالت خاصی به این قرارداد میبخشد و بررسی و مطالعه جداگانه ابعاد و آثار و احکام مختلف آن را ضروری میسازد. در این مقاله با هدف تبیین حدود و ثغور این نوع قرارداد و وجوه افتراق و اشتراک آن با قراردادهای مشابه، مفهوم، انواع، مصادیق مهم و ماهیت آن، همچنین جایگاه اصل حاکمیت اراده طرفین در فرایند انعقاد قرارداد مبتنی بر فرم نمونه و بویژه ضمانت اجرای تخلف طرفین از شروط مندرج در نمونه قرارداد و اثر نقض مقررات قانونی در تصویب متن نمونه به روش توصیفی - تحلیلی (استدلالی) و با استفاده از منابع کتابخانهای مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتیجه بررسی نشان میدهد قراردادهای نمونه با منشاء قانونی، به رغم شباهت با قراردادهای استاندارد، الحاقی و قراردادهای مقررات گذاری شده ازجهات مختلف با آنها متفاوت است و آثار و احکام ویژه خود را دارد.
A type of model contracts is prevalent in the Iranian legal system, and its validity is directly or indirectly derived from legal text and can be called the model contract with legal origin. This type of contract , which is typically formulated and approved as a model contract, is itself legal regulation or has derived from legislator order or permission. this character gives a special feature to this contract and necessitate separate examining of legal dimensions and effects of it In this article with aim of specifying domain of mentioned contract and its differences and similarities upon similar contracts, is tried to be survey and analyze concept, types and important examples of the model contracts with legal origin and its nature, moreover, the limits of free will of the parties to conclude a model contract based on this form and especially the sanction of violation of terms of the model contract committed by the parties and the effect of violating the regulations on the process of the approval of the text of the model contract. the result of survey proves that the model contract with legal origin , despite its similarities with standard, adhesion and regulated contracts, are different from them in some of dimensions and has special effects and rules.
خلاصه ماشینی:
از جملــه اين کــه نمونــه قــرارداد مصــوب چــه گونــه بايــد توصيــف شــود؟ آيــا بايــد حسـب مـورد، نمونـه قـرارداد را قانـون يـا آيين نامـه يـا دسـتورالعمل دانسـت ؟ در صورتـي کـه ماهيـت متــن نمونــه قــرارداد، آيين نامــه يــا دســتورالعمل باشــد، چــه ســازوکار نظارتــي دارد؟ آيــا ميتــوان بـراي ابطـال تمـام بـا بخش ـي از آن بـه ديـوان عدالـت اداري مراجعـه کـرد؟ جايـگاه اصـل حاکميـت اراده طرفيــن در فرآينــد امضــا و انعقــاد قــرارداد مبتنــي بــر ايــن گونــه نمونــه قراردادهــا چيســت ؟ آيــا طرفيــن ميتواننــد در مقــام انعقــاد و امضــاي قــرارداد از متــن تهيه شــده )فــرم نمونــه (، مطلبــي را حـذف کننـد يـا شـرطي را بـه قـرارداد خـود اضافـه کننـد کـه در فـرم نمونـه پيش بينـي نش ـده اسـت ؟ در صـورت تغييـر شـرط منـدرج در نمونـه قـرارداد، حکـم قضيـه چيسـت ؟ رويـه قضايـي در ايـن بـاره چـه موضعـي دارد؟ بـا هـدف تبييـن حـدود و ثغـور ايـن نـوع قـرارداد و پاسـخ بـه پرسـش هاي مطـرح ، ايـن مقالـه بـه روش توصيفـي ـ تحليلـي )اسـتدلالي( و بـا اسـتفاده از منابـع کتاب خانـه اي، در سـه گفتـار ذيـل عناويــن مفهــوم ، اقســام و برخــي مصداق هــاي مهــم قراردادهــاي نمونــه بــا منش ــأ قانونــي )گفتــار نخسـت (، ماهيـت قـرارداد نمونـه بـا منش ـأ قانونـي و جايـگاه اصـل حاکميـت اراده در فرآينـد انعقـاد قـرارداد مبتنـي بـر آن )گفتـار دوم (، ضمانـت اجـراي تخلفـات مرتبـط بـا قراردادهـاي نمونـه بـا منش ـأ قانونــي )گفتــار ســوم ( ارائــه ميشــود.