چکیده:
وجود آثار یخچالی یکی از مهم ترین مواریث اقلیمی کواترنری در پهنه ایران زمین به شمار می رود. از مهم ترین یخچال های کشور ایران می توان به یخچال های علم کوه و تخت سلیمان اشاره کرد. پژوهشگران ایرانی و خارجی که در مورد یخچال های علم کوه تحقیق کرده اند، بر این موضوع اتفاق نظر دارند که یخچال های دامنه شمالی علم کوه جزء یخچال های فعال ایران به شمار می رود. هدف این مقاله بررسی نظریات قبلی در مورد حرکت و فعالیت های یخچال های علم کوه از طریق اندازه گیری دقیق و ارائه نتیجه به صورت کمی بوده است. برای دستیابی به این هدف، مقاطعی بر روی زبانه های یخچالی تعیین و علامت گذاری شده و سپس طی یک دوره 4 ساله و هر سال با دوربین تئودولیت مدل T16 میزان تغییرات اندازه گیری شده است. نتایج نشان می دهد که یخچال های علم کوه به دلیل گرم شدن اقلیم در عصر حاضر به تدریج در حال ذوب شدن اند، هرچند شواهد گویای آن هستند که در دوره های یخچالی گذشته، فعالیت به مراتب بیشتری داشته اند. با وجود این، در زمان حاضر در راستای طولی و در جهت شیب دره، این یخچال ها در فعال ترین زبانه خود (زبانه علم چال) سالیانه 30/2 متر حرکت دارند. وجود اشکال جریانی یخرفتی، وجود هسته های یخی تا انتهای زبانه یخچالی و یا تغییر ضخامت یخرفت سطحی زبانه ها، وجود شکاف ریمای در انتهای سیرک های یخچالی و نیز تخریب پناهگاه کوهنوردی احداث شده در روی زبانه سیرک علم چال از مشخص ترین شواهد فعالیت و حرکت زبانه های یخچالی به شمار می روند.
The presence of glacial deposits is among the most important evidences of quaternary climatic changes. The Aalamkooh and Thakht-E-Solieman Glaciers are the samples of those glaciers in the Alborz Mountains. All Iranian and foreign researchers who have worked on the Alamkooh glaciers believe the glaciers of northern Alborz are parts of active ones in Iran. The objective of this research is investigation of the previous performed works about the dynamics of glaciers through strict and quantitative measuring of Glacier motions. For reaching to this objective we considered the sections on glacier tongues and marked them during a four-years period which their changes were measured per year. The results show that the Alamkooh glaciers due to global warming are gradually melting. However It seems that in glacier time their activates served much more than this time. At present, they move in deep direction of valley with the maximum rate of 2.30 m. in each year. The existence of glacier landform, ice cores by the end of glacier tongue, change of volume of surface moraine, the presence of rimaye fissure at the end of glacier cirques, and destruction of climber’s housing made on the glacier tongue are counted as the most evidences of moving and activities of the glaciers.
خلاصه ماشینی:
اندازه گيري حرکت ساليانة يخچال هاي علم کوه مجتبي يماني - دانشيار دانشکده جغرافيا، دانشگاه تهران پذيرش مقاله :۱۳۸۶/۴/۲۴ تأييد نهايي :۱۳۸۶/۱۰/۲۶ چکيده وجود آثار يخچالي يکي از مهم ترين مواريث اقليمي کواترنري در پهنة ايران زمـين بـه شـمار مـي رود.
وجـود اشـکال جريـاني يخرفتي ، وجود هسته هاي يخي تا انتهاي زبانة يخچالي و يا تغيير ضـخامت يخرفـت سـطحي زبانـه هـا، وجـود شکاف ريماي در انتهاي سيرک هاي يخچالي و نيز تخريب پناهگاه کوهنوردي احداث شده در روي زبانـة سـيرک علم چال از مشخص ترين شواهد فعاليت و حرکت زبانه هاي يخچالي به شمار مي روند.
لازم به يادآوري است که تمامي زبانه هاي مذکور از نوع يخچال سنگي (سياه ) اسـت که سطح آنها به طور کامل پوشيده از قطعات کوچک و بزرگ يخرفت است و تنها در محل سيرک ها، يا در نقاطي کـه در اثر جريان هاي ذوب سطحي يخرفت ها فرونشسته اند مي توان رخنمون هسته يخي را مشاهده کرد.
مقايسة شکل ۲۳ که عکس آن در سال ۱۳۷۹ گرفته شده با شکل ۲۴ که عکـس آن در سـال ۱۳۸۲ گرفتـه شـده است ، نشان مي دهد که به دليل تداوم ذوب سطحي و حرکت زبانة يخچالي علم چال ، ميزان تخريب پناهگاه طي اين دورٔە چهارساله تداوم داشته است ، به طوري که ضلع جنوب شرقي و نيز ضلع شمالي به طور کامـل واژگـون شـده اسـت .
تخريب پناهگاه علم چال به دليل حرکت يخچال و ذوب سطحي يخ اين عکس در سال ۱۳۷۹ گرفته شده است .